همایش چیستی و چرایی قرارگاهی شدن شورای عالی انقلاب فرهنگی به مناسبت سی و نهمین سالگرد تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی صبح امروز در سالن شهید مدرّس مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

استاد علی اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شامگاه پنجشنبه در همایش ملی فلسفه معنویت با تأکید بر آراء علامه حسن زاده آملی طی سخنانی اظهار کرد: علامه حسن زاده آملی میراث دار جامع علوم اصیل شیعی بود اما زمانه او را به درستی نشناخت و در آینده عظمت او شناخته خواهد شد. علامه در همه حوزه های حکمت و معرفت سرآمد بود، عظمت و جامعیت ایشان حقا مثال زدنی است و جزو نوادر تاریخ شیعه به حساب می آید.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: دغدغه های آیت الله حسن زاده آملی به اشکال مختلف قابل ملاحظه و شناخت است. من هم کم و بیش با ایشان اُنس داشتم. با حوزه شعر ایشان اُنس ویژه دارم. در مقطعی بنا را گذاشته بودم درباره شعرای حکیم و فقیه تحقیق و تصحیح کرده و مجموعه ای را منتشر کنیم. آن زمان، دیوان شیخ هادی سبزواری را کار کردم. دیوان امام را سرپرستی کردم و تدوین شد. از جمله روی دیوان علامه حسن زاده آملی کار کردم از جمله منظومه «دفتر دل» با ۱۴۰۰ بیت که خود یک دوره عرفان است در محضر ایشان تصحیح کرده و برای انتشار به دانشگاه تهران برای چاپ دادیم که متأسفانه مفقود شد و از دسترس خارج گردید.

وی افزود: یکی از شیوه های فهم دغدغه های یک فرد یا مکتب این است که کلمات کلیدی در آثار آن فرد را جستجو کنیم. همین قاعده را که روی قرآن پیاده کنیم، مجموعه نام ها نشان می دهد که این کتاب آسمانی روی چه مسائلی اهتمام دارد.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه مطالب پرتکرار در آثار فرد را شیوه دیگر برای کشف دغدغه صاحب اثر دانست و گفت: «شب» و «شیدائی» به وفور در آثار علامه حسن زاده آملی دیده می‌شود. بخش معظمی از مضامین، ابیات و اشعار ایشان حکایت از این دارد که اُنس فراوانی با شب دارد. اشعار فراوانی در وصف شب دارد.

وی «عشق» را دیگر واژه پرتکرار در دیوان علامه حسن زاده آملی دانست و گفت: یک سوم یا یک چهارم از غزلیات ایشان مملو از واژه «عشق» و مفردات و مشتقات آن است.

استاد رشاد، «دل» را دیگر واژه پرتکرار در اشعار آیت الله حسن زاده آملی دانست و بیان کرد: اندک شماری از غزل ها، قصیده ها و مثنوی های علامه است که یک یا سه بار واژه «دل» را به کار نبرده باشد.

وی گفت: دیوان علامه حسن زاده آملی می تواند منبع درسی عرفان باشد. اگر برخی از آثار را به درس و بحث بیاوریم کم از منابع درسی رایج نیست بلکه فراتر و مهمتر از آنهاست. معتقدم همین مثنوی «دفتر دل» هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی بالابلند است و جای تدریس و مطالعه دارد.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: از علامه حسن زاده آملی می توان به مثابه یک «قلب شناس» بزرگ نام برد چراکه قلب گرانیگاه معرفت و معنویت است.

وی عنوان کرد: در تحقیقات صورت گرفته، ۱۷۲۸ سرعنوان راجع به قلب در منابع روایی ما بدست آمد. در این مجموعه ۶۰۷ وصف و حالت راجع به قلب آمده است.

به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیین هفدهمین دوره جایزه ملی کیفیت ایران مبتنی بر مدل کیفیت جهان اسلام، صبح دوشنبه 26 تیرماه 1402 با سخنرانی آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، دکتر حداد عادل، دکتر احسان اووت دبیرکل موسسه استاندارد و اندازه شناسی سازمان همکاری‌های اسلامی (اسمیک) و دیگر حضار، مدیران و کارشناسان عالی‌رتبه ایرانی و میهمانان بین‌المللی در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شد.
آیت‌الله علی اکبر رشاد ضمن تبریک ایام و خیر مقدم به حضور مهمانان غیر ایرانی در این همایش و همچنین تشکر از سازمان استاندارد و ریاست این سازمان جهت برپایی این مراسم گفت: بنده در این مجال محدود پشنهادی طرح می‌کنم. ما مسلمان هستیم و اقتضاع مسلمانی در ایران زیست اسلامی و مومنانه است. این نوع زیست نیازمند به تعیین تراز و ترازواره‌هایی است که بتوان نوع زندگی را با آنها تطبیق داده و سنجش نمود.
وی تصریح کرد: سبک زندگی که مطلوب ما مسلمانان و خاصه در ایران اسلامی است متفاوت با سبک زندگی دیگر ملل و اقوام است. هر ملت، جامعه، مکتب، مذهب و قومی به اصطلاح استاندارد و نساب متناسب و مطلوب خود را برای حیات خویش دارد و زیست جهانی خود را بر اساس این استانداردها و ترازها می‌سازد که قهراً هم مطلوب خودش است.
آیت‌الله رشاد ادامه داد: ما مسلمانان هم حق داریم و هم تکلیف ما این است که بر اساس ترازواره‌هایی که خود از مبانی، کتاب، سنت و منابع معتبر کشف می‌کنیم، استاندارد، الگو و ترازی برای زیست خود بسازیم و زیست خود را با آن تنظیم کنیم. اسلام خود یک جهان‌زیست و یک کلان‌تراز است که شئون و امور انسان را با ترازهای معین و سنجش‌های مشخص تعیین نموده و از او می‌خواهد که بر اساس آن زندگی کند.
وی با اشاره به اینکه در مکتب ما جزییات هم استاندارد و تراز داشته و برای همه چیز تعریفی از تراز وجود دارد، گفت: بنده برای این مهم به چند قضیه جزئی اشاره خواهم کرد. ممکن است تصور کنیم مثلاً حتی اموری مثل کیفیت دفن مردگان، محل دفن و نحوه ساخت قبر مردگان تفاوت نداشته باشد اما اسلام در این امور هم استاندارد دارد.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: به محضر رسول خدا خبر آمد که معاذ از دنیا رفته است. معاذ از اصحاب مهم و بزرگ رسول خدا بود. حضرت خیلی منقلب شدند و بدون عبا و کفش با جمعی از اصحاب برای تشییع جنازه معاذ حرکت کردند. ایشان ایستادند و در محلی او را غسل دادند، کفن کردند و منتقل کردند به درون قبر. بعد از اینکه معاذ دفن شد حضرت فرمودند: من می‌دانم که این بدن خواهد پوسید و این قبر نابود خواهد شد. پیغمبر فرمودند آجر بیاورید و خاک آبگرفته (گل) فراهم کنید و خودشان نشستند و با دست مبارک خود قبری بدون منفذ ساختند و دفن انجام شد. همین قصه نیز در خصوص فرزندشان ابراهیم اتفاق افتاد و آنجا هم حضرت به همین روال امور خاکسپاری را انجام دادند. رَحِمَ اللهُ امرَأً عَمِلَ عَمَلاً فَاَتقَنَه؛ کار را باید متقن و با تراز مطلوب انجام داد.
رییس و موسس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه گفت: نظریه‌ای در مسئله جهان‌شناسی و هستی‌شناسی تحت عنوان جهان‌های ممکن وجود دارد که بهترین جهان کدام جهان است. قرآن می‌فرماید جهان موجود بهترین جهان است و نظام احسن بر او حاکم است این عالم نظام احسن دارد، به این معنا که این عالم استاندارد است.
وی ادامه داد: قرآن به زیبایی تصریح می‌کند: «الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ»؛ خداوند متعال آسمان‌ها و هفت آسمان را «طبقه طبقه» آفرید و در خلقت خدا هرگز تفاوت دیده نخواهد شد و همه چیز بر اساس میزان و تراز ساخته شده است، دوباره به جهان نگاه کن، آیا در آن سستی و خطوری می‌بینی؟ هرگز چنین چیزی نخواهد بود. ما جهان را ترازمند و دارای استاندارد و نظام حاکم بر آن را احسن‌ می‌دانیم.
وی با اشاره به نظریه دیگری که در خصوص انسان و انسان کامل وجود دارد گفت: ادبیات اولیه این نظریه در عرفان جاری شده اما در علوم دیگر علوم هم راه یافته است و این موضوع در فلسفه ما هم پیشینه قوی و غنی دارد که تحت عنوان انسان کامل از آن یاد می شود. یعنی انسان تراز و انسانی که در حد استاندارد مطلوب است. انسان کامل شاخص‌ها و ویژگی‌هایی دارد. در فلسفه ما حکمت اسلامی بخش رکنی تحت عنوان علم النفس وجود دارد که در حقیقت انسان شناسی و فلسفه انسان است.
آیت‌الله رشاد افزود: آنچه که به مثابه شاخص‌ها و ترازواره‌هایی که انسان مطلوب را قرار است معرفی کند، در این علم بحث می‌شود. یعنی ما برای انسان تراز قائل هستیم و انسان دارای استاندارد است و انسانی که استاندارد دارد انسان مطلوب است.

رییس و موسس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: انسانی که بر آن فطرتی که زاده شده است، پرورده شود انسان مطلوب است و این انسان استاندارد و مطلوب، استعدادهای شگرف و بسیار ارزشمند و فراوانی در وجود خود دارد. نحوه هستی انسان فطرت اوست و بناست که انسان استعدادهایی را که خداوند متعال در خلقت او پی‌گذاری و تبعه کرده است را بارور کرده و به کمال برساند و آن انسان، انسانی استاندارد شود و تراز کسب کند. در این نظریه انسان کامل، قرآن کریم در سه جایگاه برای انسان، سه نقطه کمال قائل است. اول در عالم ذر که از او راجع به توحید اعتراف گرفته شد. جایگاه دوم در خلقت مادی و ملکی او که از خاک و تراب آغاز شد تا قبل از دمیده شدن روح در کالبد و جایگاه سوم آنگاه که نفخ روح شد و یک مرحله جدیدی از شخصیت و هویت انسان با دمیده شدن روح در کالبد او شکل گرفت و پس از آن این انسان مسیری را طی می‌کند که بناست به نقطه انسان کامل دست پیدا کند و تبدیل به انسان استاندارد شود.
آیت‌الله رشاد با استناد بر اینکه دولت استاندارد وجود دارد و این موضوع را اسلام تعریف و تایید می‌کند گفت: اسلام سبک زندگی خاصی را برای انسان‌ها می‌خواهد و آن را ارائه کرده و مطالبه می‌کند. اسلام حتی در جهات مختلف و گوناگون، شاخص‌های فراوانی برای سبک زندگی ارائه می‌کند که سبک زندگی بر اساس یک استاندارد و الگو و تراز معینی صورت‌بندی گردد. هیچ امر و شأنی نیست که اسلام برای او ترازی ارائه نکرده باشد.
وی در پایان سخنان خود گفت: چون بعضی مسئولین بین‌المللی امر استاندارد و روسا و کارشناسان این امور در این مجمع منور و معنوی حضور دارند، پیشنهاد بنده این است که ما به عنوان یک مسلمان برای جامعه و زیست مومنانه خودمان در جامعه، استاندارد و ترازی تعریف کنیم چرا که استانداردها سبک زندگی را می‌سازند و فرهنگ‌ساز هستند.

رئیس شورای مدیریت حوزه علمیه استان تهران، در همایش ملی «فقه نظام ساز» که در موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) قم برگزار شد، با اشاره به سپری شدن چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی، اظهار کرد: ما هنوز در بحث فقه نظام در آغاز راه هستیم و این نشانگر این است که در زمینه فقه نظام ساز کارهای بسیاری وجود دارد که هنوز جای کار دارد و این همایش ها و جلسات کاری درخور و پیش برنده است.

وی با اشاره به اهمیت مباحث فقه نظام ساز خاطرنشان کرد: متاسفانه در این زمینه نوشته ها و سخنان بسیار کمی گفته و نوشته شده است؛ به گونه ای که کسانی که در این زمینه دقت داشته باشند بسیار کم هستند.

رئیس شورای مدیریت حوزه علمیه استان تهران افزود: موسسه امام رضا(ع) با تشکیل حلقه اساتید کارهای خوبی درباره فقه نظام انجام داده که از جمله این کارها این است که حدود ۱۰۰ اصطلاح به طور مفصل بیان و توضیح داده شده است و کارهای خوب دیگری نیز در حال انجام است.

آیت الله رشاد خاطر نشان کرد: دانش اصول فقه می تواند داده های بسیاری را در حوزه روش شناسی فقه نظام ساز و فقه نظام دار و نظام پرداز در اختیار ما قرار دهد؛ اما آنچه که هست کفایت نمی کند.

وی با بیان اینکه باید از همین فقه و اصول فقه موجود برای تولید فقه نظام بهره بگیریم ادامه داد: یکی از مباحث بسیار مهم که در اصول فقه موجود مطرح می شود، بحث تقسیم احکام است که چنانچه به صورت منسجم و کاربردی تدوین می گردید، معلوم می شد که همین مبحث اصول فقه چقدر می توانست ما را در تولید فقه نظام توانمند سازد.

آیت الله رشاد در پایان با بیان اینکه مراد ما از فقه نظام؛ فقه نظامند، نظام ساز و نظام پرداز است، اظهار داشت: یکی از مسئله هایی که باید مورد توجه قرار گیرد، تبیین مدل معرفتی است که ما برای تولید معرفت دینی باید از آن استفاده کنیم.