به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد در جلسه درس اخلاق که در حوزه علمیه امام رضا(ع) برگزار شد، گفت: یکی از امتیازات مرحوم آیت‌الله حسن‌زاده آملی توانایی ذوقی و ادبی ایشان بود که در ساخت و پرداخت بسیار توانا بودند و کارهای ادبی ارزشمندی انجام دادند که کمتر عالمی امروز همچون ایشان باشد.
وی افزود: درگذشته علمای دینی ادبیات معیار را تولید می‌کردند و به ساحت و ارکان مختلف جامعه، دولت و حکومت تزریق می‌کردند. ادبیات و زبان فارسی در طول تاریخ بیش از آن که مدیون شعرای محض باشد وامدار علمای ادیب و شاعر بود. چرا که شعرای محض توانایی کافی در تولید محتوا و ادبیات را نداشتند اشعار ذوقی و دلنشین می گفتند اما بر مبنای ادبیات به لحاظ محتوا و ساخت زبان اضافه نمی کردند. اگر تاریخ ادبیات را مطالعه کنید این مطلب را تصدیق می‌کنید کسانی که علمای شاعر در ادبیات تاثیرگذار بودند.
آیت‌الله رشاد با بیان اینکه علامه حسن زاده نادره دوران با شخصیت جامع و به معنای کلمه بقیه السلف بودند، عنوان کرد: ایشان در کلام، عرفان، فقه، اصول و فنون، علوم غریبه، هیئت، نجوم و ریاضیات به تمام معنا عالم بودند.
رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه بیان کرد: ایشان عبارتی دارند که می‌فرمایند کوشش کنید عبد باشید عابد بودن کافی نیست بکوشید عبد باشید، اگر کسی عابد باشد می‌تواند جاهل هم باشد اما عبد بودن مقام دیگری است. مقام اول انسان عبد بودن است پس از آن در جریان مشیت تکمیلی الهی قرار می‌گیرد.
تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) ادامه داد: دلیل اینکه سنت عملی حجت است همین است زیرا فعلی که از معصوم(ع) صادر می‌شود بر اساس حدیث قرب نوافل فعل خداوند است و فعل خداوند نمی تواند خلاف شریعت باشد.
وی با بیان اینکه معصوم(ع) محل تجلی افعال الهی، مشیت‌های تکوینی و تشریعی الهی است. ابرازکرد: آنها فعل و قول خداوند و جانشین او بر روی زمین هستند. ائمه(ع) به مقام عبودیت رسیدند وقتی کسی عبد شود نمی‌تواند بر خلاف اراده مولا حرکت کند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه امانیسم انسان را جایگزین خدا می‌داند اما در مسئله خلافت و عبودیت انسان جایگزین خدا نیست بلکه جانشین، جلوه و مجرای الهی است. گفت: در عبودیت و خلافت در واقع فرد مظهر و مجرای الهی می‌شود و اصالت خداوند بیشتر و پررنگ تر می شود، نه تنها الله از هستی و مناسبات حذف نمی‌شود بلکه پررنگ‌تر می‌شود و به فرعیت و ثانوی بودن انسان اعتراف می شود که انسان تابع خداوند است.
آیت‌الله رشاد افزود: در عبودیت بر تبعیت و سایه بودن انسان در مقابل حقیقت بودن خداوند اعتراف می شود و این غیر از امانیستم است در امانیست انسان برجسته می شود و خدا کمرنگ می شود امانیست در واقع انسان خداانگاری است و این غیر از آن است که بگوییم انسان نماینده و جانشین خداوند است و به نیابت از او عمل می کند و خود چیزی نیست اصالت با خداوند متعال است.
وی بیان کرد: مرحوم علامه حسن‌زاده آملی تعبیر بسیار زیبا و نغزی دارند مبنی بر اینکه بکوشید به جای اینکه عابد باشید عبد باشید. عابد بودن هنر نیست عبد شدن هنر است، چرا که اگر انسان عبد شود نمی‌تواند جاهل باشد زیرا ایشان صرفاً با علم به بندگی الهی دست پیدا می‌کند؛ اما عابد بودن و مناسک به جا آوردن می‌تواند از اندک اعتقادی بر علم سرچشمه گرفته باشد و اندک انتظامی تحقق پیدا بکند. اما در عبد بودن که انسان نسبت خود را با خداوند متعال بر مبنای رضایت تنظیم می‌کند زمانی رخ می‌دهد که به معرفت دست یافته و علم الهی داشته باشد و بر اساس علم و معرفت و آگاهی چنین چیزی را به دست آورده باشد.
آیت‌الله رشاد با بیان اینکه مقام عبودیت و معرفت یکی بوده و در پیوند با یکدیگر هستند، عنوان کرد: عبودیت حاصل نمی‌شود مگر اینکه انسان معرفت داشته باشد و چنین عبودیتی بردگی نیست بلکه مقام و جایگاه دارد. چنین بندگی تنزل نیست بلکه تعالی است. مرحوم آیت الله حسن زاده رضوان الله علیه در این عبارت مضمون دقیق عرفانی و کلام هستی شناسی دقیقی را گنجانده است. ایشان خود نیز اینگونه بود.
رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه افزود: برخی از کلیپ‌ها از ایشان در ملاقات و مواجه با برخی از علمای بزرگ پخش شده نشان می داد که او تا چه حد در قبال اهل معنا و معرفت متواضع بودند در حالی که خود به لحاظ مقام و معرفت مراتب بالایی داشتند که برخی از آنها که با ایشان مواجه می شدند از نظر علمی در حد ایشان نبودند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه آیت‌الله حسن‌زاده آملی حدود ۲۴۰ کتاب در موضوعات متفاوت و متنوع نوشتند، اظهار کرد: ایشان در جوانی بسیار ریاضت کشیده و چیزهای فراوانی را به دست آورده بودند. در زمینه ارائه یافته ها و واردات قلبی بسیار سخاوتمند بودند و اهل کتمان نبودند.
تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) با بیان اینکه مرحوم آیت‌الله حسن‌زاده آملی در توحید ذوب شده بودند و هیچ منیتی برای خود قائل نبودند، ابراز کرد: ایشان با آن همه عظمت خود را از یک طلبه کمتر می‌دانستند و بسیار بی‌ادعا و بی پیرایه بودند. در مواجه با مردم تواضع داشتند. ایشان در ذات باری تعالی و صفات و اسماء حسنی الهی فانی بودند.
وی افزود: می‌توان گفت که ایشان از اوتاد روزگار بودند که ما او را نمی شناختیم و از وجود او بهره کافی نگرفتیم. ایشان از سرمایه‌های بزرگ حوزه بودند.