شرکت در انتخابات، هم واجب عینی است، هم واجب کفایی

آیت‌الله رشاد، در حاشیه‌ی جلسه‌ی درس خارج خود که همه‌روزه صبح‌ها در حوزه‌ی علمیه‌ی امام رضا (ع) تشکیل می‌شود، ضمن اشاره به جهات فقهی و حقوقی انتخابات از نظر اسلام، توصیه‌هایی را درخصوص انتخابات هفتم اسفند بیان داشت،

ایشان گفت: شما می‌دانید بنده معمولاً در جلسه‌ی درس، جز مباحث فقهی و اصولی چیزی عرض نمی‌کنم، اما به‌جهت اهمیت و خطورت خاص انتخاباتی که در پیش است، قبل از ورود در موضوع بحث امروز، از باب تکلیف، چند نکته را راجع به انتخابات، عرض می‌کنم:

شرکت در انتخابات، امری تشریفاتی نیست؛ بلکه از امور بسیار پراهمّیت حیات بشر معاصر است؛ از نظر اسلام نیز شرکت در انتخابات از اهمیت ذاتی برخوردار است، زیرا هم حق است و هم تکلیف و این مسئله در شرایط کنونی از خطورت مضاعف برخوردار شده است.

رئیس شورای حوزه‌های علمیه‌ی تهران تأکید کرد: با توجه به اینکه دشمنان کشور، انقلاب و ملت عزیز، در این ایام رذالت را به اوج رسانده‌اند و بی‌پرده مقاصد شومشان را بیان می‌کنند و حتی از اینکه راجع به جناح‌های درون نظام و بلکه اشخاص اظهار نظر کنند ابایی ندارند و با وقاحت تمام به ساحت ملت بزرگوار ایران جسارت کرده، صریحاً می‌گویند: به چه کسانی رأی بدهید و به چه کسانی رأی ندهید! امروز حضور در پای صندوق‌های رأی، و برخلاف نظر آنان عمل‌کردن، تکلیف مضاعف شرعی، ملی و انقلابی به‌شمار می‌رود.

استاد خارج فقه و اصول حوزه‌ی تهران تصریح کرد: شرکت در انتخابات، چه به‌عنوان «انتخاب‌کننده» و چه به‌عنوان «انتخاب‌شونده»، از نظر فقه اسلامی، از سویی مشارکت و دخالت مستقیم در سرنوشت خود است، از دیگرسو، نقش‌آفرینی مستقیم و غیرمستقیم در سرنوشت جمعی ملت و کشور است؛ لهذا شرکت در انتخابات هم واجب عینی است هم واجب کفایی، از نقطه‌نظر اول، واجب عینی است، یعنی هر کسی شرعاً در قبال سرنوشت خویش مسئول و موظف است، از نقطه‌نظر دوم واجب کفایی است، یعنی باید کسانی در حد «من به الکفایه» در این امر اجتماعی شرکت کنند. پس نباید کسی خیال کند: رأی‌دادن فقط جنبه‌ی وجوب کفایی دارد، که اگر دیگران به اندازه کفایت در آن شرکت کنند، تکلیف از او ساقط می‌شود، نه هرگز؛ هر کسی شخصاً مکلف به مشارکت در رأی‌دادن و انتخاب است. همچنین اگر با رأی به عدد معینی، مثلاً در شهری مانند تهران اگر با رأی به شانزده نفر برای خبرگان و سی نفر پارلمان، کار بسامان می‌شود، همه موظفند به همین تعداد نفر رأی بدهند، یعنی همان‌طور که رأی به یک، یا دو، یا سه نفر واجب است، رأی دادن به بقیه افراد مورد نیاز هم تکلیف است، از لحاظ تکلیفی، رأی به نفر اول با رأی به نفر سی‌ام فی‌نفسه یکسان است، رأی‌دادن به چند نفر محدود کفایت نمی‌کند و تکلیف از انسان ساقط نمی‌شود؛ و اگر با رأی کامل ندادن راه را باز بگذاریم که افراد غیرصالح یا غیراصلح به مجلسین راه بیابند در مقابل خداوند متعال و خون شهدا مسئولیم.

آیت‌الله رشاد افزود: هرچند در نگاه اسلام، حق و تکلیف از هم تفکیک نمی‌پذیرند، بلکه چونان دو رویّه یک امرند، و هر حقی مستلزم تکلیفی و هر تکلیفی مستلزم حقی است، اما مؤمنین بیش از آنکه دغدغه‌ی «حق خویش» را داشته باشند دغدغه‌ی انجام تکلیف دارند؛ به جهت تأکید بر اهمیت وجه تکلیفی شرکت در انتخابات، بنده‌ی طلبه این نکته را توضیح می‌دهم که: رأی هر فرد از آن جهت که دخالت در سرنوشت خویش است، در سبد شخصی فرد می‌ریزد، اما از آن جهت که مشارکت در سرنوشت جمعی است در سبد ملی ریخته می‌شود، معنی این مطلب آن است که: هرچند شرکت در انتخابات از نظر فردی، «به لحاظ واجب عینی‌بودن» اهمیت خاصی دارد، اما این عمل از نظر اجتماعی، «به لحاظ اینکه مشارکت در سرنوشت همگانی» قلمداد می‌شود، مستلزم دخالت در مصالح و منافع عمومی و حقوق غیر است، حساسیت افزون‌تری دارد؛ پس اگر کسی در انتخاب صالح بلکه اصلح تعلل کند و فرد غیرصالح یا حتا غیراصلح وارد مجلسین بشود، چون انتخاب او مستلزم تصرف در حق دیگران نیز به‌شمار می‌رود، شرعاً باید پاسخگو باشد. بنابراین هرگونه بی‌مبالاتی در انتخاب افراد، مسئولیت شرعی سنگینی متوجه ما می‌سازد، لهذا باید برای هر رأیی که داخل صندوق می‌اندازیم حجت شرعی داشته باشیم، یعنی یا نسبت به کاندیداها شناخت شخصی داشته باشیم یا با پرسش از خبرگان و اعتماد به جمعیت‌های متدین و متعهد، به افراد رأی بدهیم.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین گفت: صاحبان بینش و بصیرت، خاصه شما فضلا و طلاب عزیز، دو تکلیف دارید: یعنی علاوه بر آنکه به‌عنوان یک مسلمان متشرع و یک شهروند وظیفه‌شناس، برای حضور در پای صندوق‌های رأی، دارای تکلیف شخصی شرعی و شهروندی هستید، مکلفید دیگران را به حضور فراخوانید، مردم را توجیه کنید، مؤمنین را ترغیب نمایید، افراد اصلح را به مردم معرفی کنید؛ و اهمیت این وظیفه کمتر از وظیفه اول نیست.

رئیس حوزه‌ی علمیه‌ی امام رضا(ع) با ابراز امیدواری تأکید کرد: مطمئنیم به عنایت الهی و هدایت صاحب اصلی این کشور و انقلاب، حضرت حجت(سلام الله علیه)، مردم مؤمن، انقلابی، هوشمند و وظیفه‌شناس کشور، در این انتخابات نیز همچون ۳۷ سال گذشته، و به‌رغم دشمنان قسم‌خورده‌ی خویش، با حضور پرشور حداکثری خود حماسه دیگری را در تاریخ نورانی ایران اسلامی ثبت خواهند کرد، خبرگان به‌حق خبره و اصلح را برخواهند گزید؛ وکلای شایسته‌ی وکالت این ملت بزرگ را به مجلس خواهند فرستاد؛ مردم پاسخ یاوه‌سرایی دشمنان داخلی و خارجی را در میدان مردم‌سالاری دینی و پای صندو ق‌های رأی خواهند داد؛ ان‌شاء الله.

آیت‌الله رشاد در پایان سخنان خود افزود: بنده‌ی طلبه، به مردم بزرگ و بزرگوار ایران انقلابی توصیه می‌کنم:

اولاً: چون شرکت در انتخابات نوعی عبادت است، با وضو و با قصد قربت بر سر صندوق‌های رأی حضور پیدا کنید،

ثانیاً: در رأی‌دادن به افراد، کمال دقت را معمول بفرمایید و براساس حجت شرعی عمل کنید و به افراد مؤمن و انقلابی مطمئن رأی بدهید،

ثالثاً: با استدلال و منطق، دیگر مؤمنین را به حضور مؤثر ترغیب نمایید؛

رابعاً: چنان‌که رهبر فرهیخته و هوشمند انقلاب فرموده‌اند: «رأی‌دادن هم حق است هم تکلیف»، از تمام حق خود استفاده نمایید و تکلیف خویش را کامل ادا کنید و به سی نفر برای مجلس رأی بدهید؛ در این صورت، بی‌شک در محضر الهی ماجور خواهیم بود.