آیت الله رشاد: از مکتب امام صادق علیه السلام نباید فاصله بگیریم/ ماندگاری اسلام ناب مرهون تلاش های علمی امام صادق است.
رئیس و موسس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: از مکتب امام صادق علیه السلام نباید فاصله بگیریم.
آیت الله علی اکبر رشاد، امروز صبح در درس خارج اصول با گرامیداشت سالروز شهادت امام جعفر صادق علیه السلام اظهار داشت: در آستانه سالروز شهادت حضرت جعفر ابن محمد امام صادق سلام الله علیه قرار داریم که وجود مبارک و نورانی این بزرگوار در عرصه معرفت و علم همان نقشی را ایفا کرد که وجود نورانی حضرت سید الشهدا علیه السلام از طریق حماسه و شهادت به ایفای آن پرداخت.
رئیس شورای حوزههای علمیه استان تهران افزود: اگر نبود شهادت حضرت سید الشهدا علیه السلام چیزی از اسلام باقی نمی ماند و اگر چیزی باقی مانده بود فقط نام بود. شهادت آن بزرگوار نه تنها مسیر اهل بیت را تحکیم و تداوم بخشید؛ بلکه حتی نسبت به سایر مذاهب که در مکتب خلفا زیست و تنفس می نمودند و در مذهب آنها نیز حقایقی که وجود داشت ممکن بود از دست برود.
وی تصریح کرد: در واقع اثر شهادت حضرت سید الشهدا علیه السلام محدود به پیروان اهل بیت و مکتب اهل بیت نبود. گاه این چنین است که یک حرکت حتی در رفتار دشمن نیز تاثیر می‌گذارد و رفتار دشمن را هم اصلاح می کند و بقای اسلام ناب و خالص، به خون مطهر و پاک سید الشهدا علیه السلام بود.
آیت الله رشاد عنوان کرد: امام صادق سلام الله علیه نیز چنین نقشی را به شیوه ای دیگر ایفا فرمودند. ایشان نه تنها مکتب اهل بیت را احیا کردند بلکه بعد از سیطره بنی امیه و در نزاع میان بنی امیه و بنی عباس از این فرصت استفاده کردند و مکتب اهل بیت علیهم السلام را تقویت فرمودند. تعالیم امام صادق علیه السلام روی مذاهب دیگر و سران آنها، همچنین برای افرادی که مستقیم و غیر مستقیم از شاگردان آن بزرگوار بودند موثر بود و لاجرم در طرز تفکر و رفتار آنها تاثیر گذاشت.
وی بیان کرد: این که تعبیر می شود امام صادق علیه السلام رئیس مذهب شیعه هستند از یک جهت تعبیر مناسب و دقیقی نیست؛ چرا که شیعه را رسول خدا شیعه نامیده است. روایات متعددی داریم که به لسان حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم، خطاب به امیرالمومنین سلام الله علیه فرمودند هم شیعتک، علی جان آنها شیعیان تو هستند.
رئیس حوزه علمیه امام رضا علیه السلام خاطرنشان کرد: روایتی است که سه خلیفه و امیرالمومنین سلام الله علیه جلوی درب منزل پیامبر روی سکویی نشستند و وقتی حضرت از منزل خارج شدند روی سکوی مقابل امیرالمومنین نشستند و آن جا بحث از قومی یا جماعتی با ویژگی های خاص شد. یکی از سه نفر پرسیدند این ها چه کسانی هستند؟ حضرت پاسخ نفرمودند تا اینکه امیرالمومنین سوال کردند و ایشان در مورد ویژگی‌های آنان فرمودند هُمْ شِیْعَتُکَ ؛ رسول خدا فرموند این ها شیعیان تو هستند.
وی گفت: از امام علی علیه السلام سوال کردند شیعه کیست؟ و حضرت حرکت کردند از نقطه ای و به سلمان گفتند پشت سر من بیا و سلمان پا جای پای امیرالمومنین قرار میداد، حضرت برگشتند و گفتند تشیع این است یعنی پا جای پای ما بگذارید.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: اصطلاح شیعه و تشیع اصطلاح متعارفی در عهد رسول خدا بوده است و این گونه نیست تشیع را امام صادق سلام الله علیه بنا نهاده باشد. یا فرقه ای شکل گرفته باشد و یک انشعابی از اسلام ایجاد شده باشد، بلکه تشیع، اسلام ناب و اسلام اصیل است و باقی مذاهب و فرق انشعاب از متن صراط اسلام اند. این گونه معروف است چون مذاهب اسلامی در آن عهد شناخته و تفکیک شده است، فرق و مذاهب به وجود آمد و تشیع نیز یک مذهب تلقی شد.
وی بیان کرد: در تقسیمات کلامی نیز از این اصطلاح استفاده شد به عنوان مذهب شیعه که گویی مذهب و مسلک است در مقابل دین والا خود دین است. البته نقش صادقین در احیای اسلام ناب و ارتقای و توسعه مکتب اهل بیت فوق العاده بوده است شرایط مساعدی به وجود آمده و این دو بزرگوار این کار را انجام دادند.
آیت الله رشاد عنوان کرد: ما عمده مباحث کلامی و حکمی و فقهی و اخلاقی مستند به کلمات به امام باقر علیه السلام و بیش از ان امام صادق علیه السلام است این خود روشن است و اگر نمی بود کلمات امام باقر و امام صادق، کلام ما و فقه ما فقیر بود و اخلاق ما به لحاظ مذهبی فقیر بود.
وی تاکید کرد: این مساله مهمی است چنان چه که فقه و کلام سایر مذاهب نیز فقیر تر بودند و با متن اسلام فاصله میگرفت، کما اینکه ما در حال حاضر فاصله مان با مرام و مکتب امام صادق علیه السلام کم نیست. گاهی از رویه امام صادق فاصله می گیریم بنده معتقد هستم اگر با یک زاویه دید متفاوت و به انگیزه ارزیابی میزان انطباق و و فاصله کلام و فقه ما خصوصا با آن چه از لسان امام صادر شد در سایر معارف اگر با این نگاه به عنوان چنین ارزیابی کنیم خواهیم دید در جایی فاصله داریم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: یکی از جهت که فاصله داریم جهات عقلانیت است. در کلام و عقاید و در فقه و اخلاق و دیگرمعارف امام صادق بسیار اهتمام دارند بر وجه شان عقل و عقلانیت اما خب به نظر می رسد ما در این جهت بیشتر نص گرا شده ایم. بعضی از فقهای ما، برخی از متکلمین ما، لااقل بیش از آن که عقل گرا باشند نص گرا هستند. گاهی تا جایی که برخی خرده جریان هایی در تشیع پیدا شد که نه تنها نص گرا شدند، که اخبار گرا و اخباری شدند. نه تنها گرایش چنینی، بلکه به جای نص گرایی که بگوییم محور نص است و سایر منابع را نباید کنار بگذاریم یا محور اخبار است اما قرآن را نباید کنار بگذاریم، در عمل نزدیک شدیم به این که سایر منابع را کنار بگذاریم و به جای نص گرایی دچار نص بسندگی بشویم و به جای اخبار گرایی حتی اخباربسندگی ما را مشغول کند.
ایشان افزودند: گاهی چنین آفاتی در آثار برخی خرده جریان ها به چشم می خورد. ما آن چنان که امام صادق علیه السلام فقه را عقلانی می بیند و بیان می فرماید و به عقل اهتمام دارند؛ گاهی بعضی افراد سهمی برای عقل قائل نیستند و می گویند عقل کاربرد عالی و استقلالی دارد این فاصله گرفتن از مکتب امام صادق علیه السلام قلمداد می شود. حتی حوزه ها اهتمام کمی به امام صادق علیه السلام دارند و حق ایشان را ادا نکردیم مگر ما حق امیرالمومنین سلام الله علیه را در حوزه ادا کرده ایم که گلایه کنیم چرا حق امام صادق ادا نشده است.
آیت الله رشاد افزود: در حوزه علمیه ما نهج البلاغه به اندازه کدام درس بشری عادی ارزش دارد؟ در فلسفه و کلام و عرفان فقه و اخلاق چقدر اهتمام داریم؟ ما طلاب را به برخی از آثار الزام می کنیم، این ها را بخوانند و حفظ کنند و فهم کنند، آن وقت یک صدم اهتمام به نهج البلاغه نداریم. چرا نباید نهج البلاغه متن درسی حوزه ها شود؟ چرا نباید به صحیفه سجادیه که متن تدیون شده امام سجاد علیه السلام است و ساختارش نسل به نسل از امام سجاد به ما رسیده است اهتمام داشته باشیم؟ در واقع صحیفه از زید شهید به حضرت زینب رسیده و الان این کتاب در اختیار شیعه است. این مانند کتابی است که امام سجاد خودشان نوشتهاند و چرا ما برای این کتاب عرفانی و اخلاقی مانند سایر کتاب ها ارزش قائل نیستیم؟ چرا نباید یک جا در حوزه سراغ داشته باشیم که بگویند صحیفه سجادیه درس اصلی است و طلاب باید آن را بخوانند.
وی بیان کرد: البته در این انتقاد به عنوان کسی که در خدمت طلاب پیر شده ام من هم مقصر هستم و در این جهت کوتاهی کرده ام. طلاب باید یک دور کامل تفسیر قرآن کریم را نیز بخوانند. آیت الله جوادی آملی چهل سال تفسیر قرآن می گوید و این جبران تقصیر امثال ماست، هر چند دروس حوزه متراکم است اما این کتب مقدس باید خوانده شود.
وی در پایان عنوان کرد: تبلیغ را به دهه محرم و صفر و رمضان محدود نکنیم در این مناسبت ها طلاب باید به کار تبلیغ بپردازند و طلابی که دارای توانایی تبلیغ هستند اهتمام داشته باشند هر چند در حوزه تبلیغ نیز کوتاهی هایی شده و استغفار میکنیم.