به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله علی اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی در این دور از گفتگوها که با عنوان «گفتگوی سازنده‌‌ی مسلمانان و مسیحیان برای مصلحت جامعه» برگزار شد، ضمن اشاره به استمرار بیست ساله این گفتگوها، به بررسی ماهیت و مؤلفه‌های معنویت پرداخت.
آیت‌الله رشاد در آغاز به واژه‌شناسی لفظ معنویت پرداخت و اشاره کرد در دنیای امروز تلقی‌های نادرست و ناصواب بسیاری از معنویت ارائه می‌شود.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه‌ی استان تهران در ادامه، به بررسی اجمالی این تلقی‌های ناصواب پرداخته و گفت: معادل‌دانستن معنویت با فرامادیّت یا متافیزیک فلسفی و فراحسی، تنزل معنویت در حد رفتارهای خارق‌العاده و معماگونه و جادویی، فروکاستن معنویت به حالات روان‌شناختی، تلقی معنویت به فردیت و خلوت‌گزینی و دوری‌گزینی از غیر، تلقی معنویت به عنوان اخلاق‌ورزی و اخلاق‌گرایی، بی‌اعتنایی به عقل و گریز از حاکمیت عقل، تفسیر معنویت به مسئولیت‌گریزی و یله‌گی، همه و همه تلقی ناصواب از معنویت است. در تمامی این مصادیق کارویژه‌های دینی از معنویت حذف شده و دستاوردهای عمیق دین از حیات و مناسبات انسانی جدا می‌شوند.
وی ادامه داد: از دیدگاه اسلام، معنویت دارای مؤلفه‌هایی چون «نگاه هستی‌شناختی» یا «نگاه معنوی» به هستی است. دو تلقی از هستی قابل طرح است: «ذی‌روح» و «بی‌روح». وقتی جهان، ذی‌روح دیده و فهمیده می‌شود و با آن چون موجودی زنده تعامل می‌شود، معنویت عمیق و جامع صورت می‌بندد. به طور کلی معنویت یک دستگاه زیستی و یک «جهان‌زیست» است و هنگامی که به روحی در کالبد هستی معتقد باشیم جهان را معنوی می‌بینیم.
وی ضمن اشاره به جمله معروف «عالم محضر خداست» از حضرت امام خمینی (ره)، گفت: این بیان بدین معناست که در همه‌ی ذرات عالم و اجزای هستی، خدا را حاضر و ناظر بدانیم که از آن به «حس حضور» تعبیر می‌کنیم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش دیگری از سخنان خود، ضمن اشاره به آیه‌ی «الله نور السموات و الارض» به نظریه‌ی صدرالمتألهین استناد کرد و گفت: همه‌ی موجودات، حتی جمادات شعورمندند و این نظریه با آیات قرآن تأیید می‌شود. بر همین اساس جهان، مکانیکی نیست، بلکه ارگانیکی است. همه‌ی عالم یک پیکره‌ی منسجم و زنده را پدید می‌آورند.
وی ادامه داد: حصول معرفت طی یک فرآیند مکانیکی و متکی به حس صورت نمی‌بندد؛ بلکه معرفت از سپهر الهی به عالم و ساحت انسانی تنزل می‌کند. بر همین اساس، همه‌ی مجاری آن همچون عقل و حس و تجربه، مقدس‌هستند. همان‌قدر که دستاوردهای وحی مقدس است، دستاوردهای عقل هم مقدس هستند. در این تلقی از معنویت، عقل از مدار دین بیرون رانده نمی‌شود و نمی‌توان آن را از نگاه دین و معنویت حذف کرد. بین مادیات و معنویات هیچ تعارضی نیست؛ بلکه ترتب طولی دارند و مادیات می‌تواند منجر به معنویت نیز شود.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: انسان معنوی در همه‌ی آنات باید دارای «حس حضور»، «حال حضور» و «ادب حضور» باشد و معنویت زمان نمی‌شناسد. برخی از ویژگی‌های معنویت از آیات قرآن استنباط می‌شود، ازجمله: «الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ (آل عمران: ۱۹۱)». این آیه اشاره می‌کند که معنویت و عقلانیت از هم جدا نیستند و تعارضی میان آنها وجود ندارد. عقلانیت طریقه‌ی رسیدن به معنویت است. همچنین به این نکته اشاره دارد که این عالم را تهی و پوچ نیافریدیم، و همه‌ی مولفه‌ها و مختصات معنویت، شامل نگاه هستی‌شناختی، نگاه ارزش‌شناختی و نگاه معرفت‌شناختی در این آیه آمده است.
آیت‌الله رشاد در پایان صحبت‌های خود، ضمن تشکر از حضور شورای پاپی گفتگوی ادیان واتیکان در ایران، ابراز امیدواری کردند این مذاکرات و مباحثات علمی، منجر به تفاهم بیشتر و تعامل متقابل میان ادیان ابراهیمی گردد.
لازم به ذکر است نهمین دور گفت‌وگوی دینی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با شورای پاپی گفتگوی ادیان واتیکان با عنوان «گفت‌وگوی سازنده‌‌ی مسلمانان و مسیحیان برای مصلحت جامعه» روزهای ۴ و ۵ آذر در حسینیه‌‌ی الزهرای(س) این سازمان، به ریاست ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و کاردینال ژان لویی توران، مشاور عالی و مسئول گفت‌وگوی دینی پاپ فرانسیس، رهبر کلیسای جهانی کاتولیک، برگزار شد.