یادواره علمی مرحوم استاد ابوالحسنی(منذر)

یادواره مقام علمی محب صادق اهل بیت(ع) و مروج مذهب حقه شیعه، نویسنده توانا، محقق سخت‌کوش و مورخ پیشکسوت مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین علی ابوالحسنی مشهور و متخلص به «منذر» عصر روز سه‌شنبه ۹ اسفندماه به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با حضور اساتید تاریخ و بزرگان فرهنگ و اندیشه چون آقایان دکتر حدادعادل، دکتر علی اکبر ولایتی، دکتر رضا داوری اردکانی و حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر رشاد برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در ابتدای این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سخنانی اظهار داشت: حجت‌الاسلام ابوالحسنی دانشمندی دلسوز، پژوهشگری محقق، زاهدی پیراسته و یک روحانی وارسته بود که عمیقاً از مقامات و مظاهر دنیوی بریده و همه عمر را به تحقیق، و پاسداری از حریم اهل بیت(ع)، استقلال و هویت ایرانی و گفتمان انقلاب اسلامی سپری کرد.
وی افزود: همه آثار او حقاً از درون پرشور او برانگیخته شده و به حق، دیده‌بانی بیدارگر بود.
آقای رشاد با اشاره به سیره عملی او گفت:‌ خصوصیات مرحوم ابوالحسنی که او را از دیگران ممتاز کرد هوشمندی، تیزبینی در رصد معرفت است.
وی ادامه داد:‌ او دیده‌بان بیدار بود و وصفی که او را از دیگران ممتاز می‌کرد این است که وظیفه‌شناس بود و بی‌تفاوت نبود. بسیاری هستند درد را تشخیص می‌دهند اما طلبکارند که چرا حوزه و دانشگاه کار نمی‌کنند. البته حوزه در و دیوار نیست بلکه من و شما هستیم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: از دیگر ویژگی‌های مرحوم ابوالحسنی این بود که از ثبات قدم برخوردار بود و ۲۵ سال پیش شخصی به نام «ع منذر» کتابی در نقد دکتر علی شریعتی نوشت. همان خط سیر را می‌توان در کتاب‌های بعدی از او سراغ گرفت.
وی ادامه داد:‌ بسیاری از ما «هر دم» آن دمی هستیم اما او از ثبات قدم برخوردار بود و به راحتی می‌توان فهمید افکار او چیست. آخرین مقالات او نشان از این خط ثابت دارد.
رییس هیات حمایت از کرسی‌های نظریه پردازی، نقد و مناظره خاطرنشان کرد:‌ وی جهت‌گیری ثابت و تمرکز در کار علمی داشت، مانند ما نبود که یک روز به فلسفه، روز دیگر به تاریخ و روزهای دیگر در مورد سیاست می‌نویسم. تمرکز در یک حوزه موجب تولید علم می‌شود و تمرکز او بر حوزه معیّن و دفاع از حریم اهل بیت (ع)‌ در نهایت به دفاع از گفتمان انقلاب اسلامی منجر می‌شود.
وی با بیان اینکه ما به شدت دچار فقر روش در مطالعات تاریخ هستیم، تصریح کرد: در حال حاضر شیوه‌های هرمنوتیک، متن بسنده، تفسیرمدار و تحلیل گفتمانی مد روز است. برخی تصور می‌کنند از این شیوه‌ها چیزی به دست خواهد آمد.
آقای رشاد گفت:‌ من احساس می‌کنم ثروت غنی در اختیار داریم که مغفول مانده‌ است، نزدیک به هزار سال در سنت ما نسبت به متن کار شده است؛ علوم حدیثی، درایه، رجال و اصول تفسیر، دانش‌های عمدتاً مکمل هم هستند.
وی در پایان گفت: در مجموع، روش‌های فوق نقل درست و مطلوب هستند و تاریخ نیز خبر است و ما این ثروت ارزشمند مغفول را کناری نهادیم. کسانی که به این روش‌شناسی توجه کنند پی به این نکته خواهند برد که با اقتباس عمیق و رجالی می‌توانیم مجموعه منطقی تهیه می‌کنیم که عقلانی نیز باشد.
در ادامه این مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی جاودان از اساتید مشهور حوزه علمیه تهران به سخنرانی پرداخت و گفت: حدود ۳۰ سال پیش برای نخستین‌بار آقای ابوالحسنی به منزل ما آمدند و ۴۵ دقیقه‌ای را با هم گفت‌وگو کردیم و طی آن نکته‌ای گفتند که موجب حیرتم شد و آن این بود که گفتند: ۱۲ تا ۱۳ هزار ساعت کار علمی کرده‌ام. این امر نشانه بلندپروازی علمی وی بود.
وی افزود: آرزوی علمی ابوالحسنی بلند پروازانه بودند و روزی ۱۲ تا ۱۴ ساعت کار می‌کردند و با تمام دقت پیگیر کارهای مطالعاتی خود بودند.
این استاد اخلاق ادامه داد: برای اینکه فردی به کمال برسد چند خصیصه از جمله هوشمندی لازم است. یک خصیصه دیگر خداخواهی است و مرحوم آیت‌الله حاج شیخ حسین لنکرانی استاد مرحوم ابوالحسنی بودند که بیش از ۱۰۰ سال عمر کردند و در تمام این ۱۰۰ سال در متن اوضاع سیاسی کشور حضور داشتند.
وی با اشاره به اینکه تاریخ مشروطیت سخت گرفتار دستبرد دشمن است، گفت:‌ استاد ابوالحسنی مرهون استاد خود در فهم درست از تاریخ مشروطه بود.
حجت‌الاسلام و المسلمین جاودان در پایان خاطرنشان کرد:‌ کثرت مطالعه تاریخ موجب فهم درست از تاریخ است و استاد ابوالحسنی غیرتمند بود و چند سال پیش در مورد «گاندی» مطلبی نوشت برای اینکه برخی از آموزه‌های او را خطری برای اسلام و ایران می‌دید.
آقای دکتر غلامعلی حداد عادل رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی دیگر سخنران این یادواره علمی بود. وی در سخنانی گفت: یکی از خصوصیات مرحوم ابوالحسنی سادگی و کم‌ادعایی او بود و کمتر کسی به یاد دارد منذر در جایی خودش را مطرح کرده باشد و یا تمنایی برای شخص خودش داشته باشد.
وی افزود: خصوصیت دیگر مرحوم ابوالحسنی تنوع و وسعت میدان مطالعات وی بود و اگر کسی به فهرست کاری وی مراجعه کند پی به این نکته خواهد برد که حوزه تحقیق او اعم از مفاهیم اسلامی و معارف و موضوع تاریخ و ادبیات بود.
آقای حداد عادل گفت:‌ تاریخ‌دانی مرحوم ابوالحسنی حکایت از روزگارشناسی وی دارد. اصولاً یکی از ضعف‌های ما در دوران معاصر بی‌توجهی به تاریخ است.
وی ادامه داد: بعد از انقلاب همه حس کردند که بدون مطالعه در تاریخ ـ به خصوص تاریخ معاصر ـ نمی‌توان از انقلاب دفاع کرد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: منذر از زوایای گوناگون به تاریخ مشروطه توجه داشته و به کسانی که شخصیت آنان توسط تاریخ‌دانان مسخ شده بود توجه ویژه داشت. مرحوم ابوالحسنی در این باب زحمت بسیار کشیدند و در موضوعات شیخ فضل‌الله نوری، مدرس و بهائیت تحقیقات ارزشمندی دارند.
وی ادامه داد: منذر به برخی از چهره‌هایی که هیچ‌وقت توسط تاریخ‌دانان اهمیت داده نشده و در حاشیه می‌زیستند توجه کرد و در این تلاش به سراغ برخی چهره‌هایی رفت که گنجینه بودند، مانند آیت‌الله لنکرانی که بعد از انقلاب گوشه‌گیر شده و با کسی ارتباط برقرار نمی‌کرد.
آقای حداد عادل گفت: بنده از میان همه آثار ایشان به کتاب «بوسه بر خاک پی حیدر» اشاره می‌کنم که انصافاً در این کتاب اطلاعات ادبی ارزشمند، تحقیق با انضباط و غیرت دینی موج می‌زند و منذر در این کتاب چهره حقیقی فردوسی را ترسیم می‌کند.
وی افزود: روحانی‌ای که درس ادبی نخوانده و در محافل شاهنامه‌پژوهی شرکت نکرده کتابی نوشته است که می‌تواند مورد رجوع استادان ادبیات قرار بگیرد.
رییس فرهنگستان زبان فارسی در پایان سخنان خود تصریح کرد:‌ مرحوم منذر شجاعت و جرأت داشت و از اینکه خلاف مشهور حرف بزند ابایی نداشت. متاسفانه صبر می‌کنیم تا فردی از دنیا برود و بعد به سراغش می‌رویم.
استاد دکتر رضا داوری اردکانی رییس فرهنگستان علوم نیز در این یادواره، اظهار داشت: من هرگز فکر نمی‌کردم بیش از ۳۰ سال گذشته که با منذر آشنا شدم، روزی دریغا گوی ایشان بشوم. حکم این چنین بوده است.
وی افزود: آشنایی من با حجت‌الاسلام ابوالحسنی این طور آغاز شد که شبی مرحوم آیت‌الله شیخ حسن لنکرانی تلفن کردند که من باید شما را ببینم. من از منزل نمی‌توانم بیرون بیایم و یکی از دوستان من می‌آیند و شما را به منزل من می‌رسانند.
آقای داوری ادامه داد: زمانی که ابوالحسنی برای همراهی با من جهت رفتن به خانه آیت‌الله لنکرانی آمدند، از دیدن او تعجب کردم، البته در راه حس کردم این جوان خیلی جوان نیست، پیر است و نمی‌توانستم پیش‌بینی کنم که او مورخ می‌شود.
وی گفت: در روزگاران گذشته درک «ادیب نیشابوری» برای من مهم بود. دهه ۲۰ میلادی درک عمومی ما از آمریکا از درک اکنون ما بسیار متفاوت است. در تاریخ‌نویسی معمولاً گفته می‌شود مورخ باید بی‌نظر باشد.
رییس فرهنگستان علوم ادامه داد: مورخ باید راستگو و امانت‌دار باشد و نمی‌شود مورخ تعلق نداشته باشد. همه اهل علم حتی علمای طبیعی به مطلب خودشان تعلق خاطر دارند و در علوم انسانی بی‌تعلق بودن برای عالم معنی ندارد.
این استاد دانشگاه افزود:‌ پژوهشگر بی تعلق فقط قادر است آمار استخراج کند، مورخان بزرگ تعلق خاطر داشتند، «توین بی» تعلق خاطر داشت. بیهقی اگر تعلق خاطر نداشت سرنوشت دیگری می‌داشت.
آقای داوری گفت: مورخ امین و با تعلق خاطر درست می‌نویسد و منذر هرچه در تاریخ نوشته، مطلع آن با اسلام است و نباید چیزی را که به اسلام تعلق ندارد به دین تعلق دهیم.
وی ادامه داد: منذر نگاه پدیدارشناسانه به تاریخ داشت. تاریخ حادثه‌ای است که اتفاق می‌افتد و برای ما و برای اعتقادات و زندگی عالم ارمغانی می‌آورد. کسی که تعلق نداشته باشد قدم در راه کمال نمی‌گذارد. مرحوم ابوالحسنی تاریخ مشروطیت نوشته است و کار مشروطه وی درخشان است و چه خوب توانسته است از عهده آن برآید.
دیگر سخنران این یادواره علمی آقای دکتر علی‌اکبر ولایتی مورخ و مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل بود. وی در سخنانی گفت: حجت‌الاسلام ابوالحسنی یک هدف عمده داشته و آن هم بازگشتن به دین و برگشت‌های تاریخی است. شاید بتوان گفت بعد از انتشار «رساله جهادیه» علیه روس‌ها و صدور فتوای میرزای شیرازی، موج انتقاد از روحانیون افزایش پیدا کرد.
وی افزود: تحریف و برداشت‌های تاریخی در نوشته‌های بعد از مشروطه در مشروطه‌نویسان حرفه‌ای موج می‌زد. نهضت تاریخ‌نویسی بعد از اسلام نهضت عظیمی بود و اگر به تاریخ‌نویسی بیهقی، بعد از انقلاب مشروطه توجه کنیم به قول جلال آل احمد گویی ۱۴۰۰ سال را حذف کردند.
آقای ولایتی گفت: مرحوم ابوالحسنی کتابی برای نجات حکیم ابوالقاسم فردوسی از دست دین‌ستیزان نوشت که شاهدی باشد برای دین ستیزی و مقابله با تاریخ اسلام.
این استاد دانشگاه افزود: صفویه حکومت دوستدار اهل بیت(ع) بودند و در تاریخ‌نویسی معاصر، ستیز مستقیم با علمایی که تفکر صفوی را حمایت می‌کردند، موج می‌زند. بسیاری از این مورخان می‌گفتند ما از تشیعی دفاع می‌کنیم که تشیع علوی است اما بخش عظیمی از بزرگان شیعه در دوره صفویه زندگی می‌کردندولذا این جدایی عملاً امکان‌پذیر نیست.
وی گفت:‌ برخی پرچم مشروطه را بالا بردند و کلمه «عدل مظفر» را بر بالای مجلس ملی نوشته بودند. و به جای پناه بردن به حضرت معصومه(س) به سفارت‌های روس و انگلیس پناه بردند.
آقای ولایتی یادآور شد: بعد از مشروطه ۱۲ سال بیشتر طول نکشید که رضاخان حاکم شد و طرفداران مشروطه نخست توجیه‌گر اقدامات رضاخان بودند، برای اینکه هم رضاخان و هم مشروطه‌خواهان ضد دین بودند.
مشاور امور بین‌الملل مقام معظم رهبری با اشاره به وقایعی که منجر به شکل‌گیری فرقه بهائیت شد، گفت: بنای بوجود آمدن بهائیت این بود که به اختلاف میان مردم دامن زنند و از نفوذ روحانیون بکاهند. بهائی‌ها یکی از ارکان فتنه سال ۸۸ بودند.
آقای دکتر علی اکبر ولایتی در پایان خاطرنشان کرد:‌ «منذر» کمر همت بست که دیدگاه دینی و جهان‌بینی دینی و تاریخ‌نویسی برگردد و نقش علما در مشروطه تبلور یابد. استاد ابوالحسنی در عمر نه چندان طولانی خود خدمات عظیمی به دیدگاه ملی و اسلامی ارائه کرد.
در ادامه این مراسم، آقایان دکتر موسی نجفی و موسی حقانی از مورخان و اساتید دانشگاه سخنانی در وصف مرحوم منذر بیان کردند.
در پایان این یادواره، حجت‌الاسلام محمد صادق ابوالحسنی فرزند مرحوم منذر ضمن تشکر از حضار و متولیان برگزاری این مراسم، به بیان خاطره‌ای فقهی از پدر خود پرداخت.
لازم به ذکر است یادواره مقام علمی مرحوم استاد علی ابوالحسنی(منذر)،‌ توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری دستگاه‌های علمی موسسه مطالعات تاریخ معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، خانه مشروطه اصفهان، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، کانون اندیشه جوان، مرکز پژوهش‌های فرهنگی اجتماعی صدرا، مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق(ع)، بنیاد امام رضا(ع) و حوزه علمیه امام رضا(ع)، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد.