مشخصات نشر: تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۹
«منطق اکتشاف گزاره‌ها و آموزه‌های دینی»، نخستین طرح از زمره‌ی تحقیقات کلیدی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. این پژوهش از ۱۳۷۹ توسط آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، آغاز شده و تاکنون ادامه یافته است. این تحقیق درصدد است، دستگاه یا دانشواره‌ی روشگانی کامل و کارآمد، جامع و روزآمدی را برای فهم دین ارائه نماید. اجمال فعالیت‌های علمی در زمینه‌ی تحقیق و نتایج حاصل از تلاش‌ها محقق طی ده سال گذشته، در مقدمه‌ی ایشان بر اثر حاضر منعکس شده است.
منطق اکتشاف گزاره‌ها و آموزه‌های دینی که اکنون به‌صورت دانشی نو با عنوان «منطق فهم دین» سامان یافته است، حاصل افزون بر پنج هزار ساعت تأمل، تحقیق و تدریس محقق است. نتایج این طرح علمی، علاوه بر آنکه در برخی نشست‌های داخلی مورد بحث و نقد قرار گرفته، گاه در کنفرانس‌های علمی برون‌مرزی نیز ارائه شده، و بخش‌هایی از آن نیز در مراکز دانشگاهی و حوزوی، مورد تدریس قرار گرفته یا در قالب رساله‌های ارشد و دکترا و سطح چهار، تحت هدایت ایشان تفصیل یافته است.
این کتاب در هفت بخش به شرح زیر سامان یافته است:
بخش یکم: چهار دانش جدید: ضرورت، تعریف و ترابط آنها
درآمد: بایستگی نوآوری در دین‌پژوهی
فصل یکم) فلسفه‌ی دین
فصل دوم) منطق فهم دین
فصل سوم) فلسفه‌ی منطق فهم دین
فصل چهارم) فلسفه‌ی معرفت دینی
فصل پنجم) تمایز‌های منطق فهم دین و فلسفه‌ی معرفت دینی
بخش دوم: نظریه‌ی ابتناء (برساختگی تکون و تطور معرفت دینی بر تأثیر ـ تعاملِ متناوب ـ متداومِ مبادی خمسه)
درآمد
فصل یکم) اصل نخست
فصل دوم) اصل دوم نظریه
فصل سوم) اصل سوم نظریه
فصل چهارم) اصل چهارم نظریه
بخش سوم: اجتهادگرایی و قرائت‌پذیرانگاری
درآمد
فصل یکم) مفهوم‌شناسی
فصل دوم) مقارنه‌ی بین دو نظریه
فصل سوم) نقد اجمالی نظریه‌ی قرائت‌پذیری دین
بخش چهارم: فطرت، به‌مثابه‌ی دالّ دینی
درآمد
فصل یکم) تعریف فطرت
فصل دوم) تفاوت و تمایز عقل و فطرت
فصل سوم) دلایل فطرت‌مندی آدمی و فطرت‌نمونی دین
فصل چهارم) گستره‌ی کارکرد فطرت
فصل پنجم) ساختار تفصیلی تحقیق «فطرت، به‌مثابه‌ی دال دینی»
بخش پنجم: گستره‌ی کارکرد و کاربرد عقل در تفهّم و تحقق دین
درآمد: مراد از کارکرد عقل
فصل اول) کارکردهای عام عقل، در کشف و کاربرد دین
فصل دوم) کارکردهای خاص عقل در تحقیق و تحقق هریک از حوزه‌های دین
فصل سوم) ساختار فصول تحقیق تفصیلی کارکرد و کاربردهای عقل در باب دین
بخش ششم: نهادهای راهنمای فهم قرآن
درآمد
فصل یکم) تعریف نهادهای راهنمای فهم
فصل دوم) نهاد یکم، وحیانیت قرآن
فصل سوم) نهاد دوم ـ هدایت‌مآلی قرآن
فصل چهارم) نهاد سوم، هویت عقلایی ساخت عمومی زبان قرآن
فصل پنجم) نهاد چهارم ـ فطرت‌نمونی آموزه‌های قرآنی
فصل ششم) نهاد پنجم ـ حکیمانگی و معقولیت قرآن
بخش هفتم: سنّت‌پژوهی
درآمد: کلیات
فصل یکم) تعریف سنّت
فصل دوم) سنّت فعلی
فصل سوم) روش‌شناسی احراز سنّت
فصل چهارم) روش‌شناسی ابراز معنای سنّت
فصل پنجم) ساختار تفصیلی سنّت‌شناسی