ضرورت تبارشناسی معرفتی معتزله

ضرورت تبارشناسی معرفتی معتزله

در این همایش علاوه بر سخنرانی حضرات آیات محمدعلی تسخیری، علی‌اکبر رشاد و حجت‌الاسلام دکتر خسروپناه، و برگزاری نشست علمی با حضور حجت‌الاسلام دکتر رهدار و حجت‌الاسلام جبرئیلی، از مجموعه‌ی پنج جلدی نقد اعتزال نو رونمایی شد.

آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی دومین سخنرانان این همایش بود. ایشان ضمن بیان مقدمه‌ای درباره‌ی الهیات اجتماعی راست‌گرا و چپ‌گرا گفت: عنوان الهیات اجتماعی از حیثی، معرفت‌شناسی اجتماعی و از حیثی جامعه‌شناسی معرفتی است. الهیات را به معنای معارف دینی، دین‌شناسی و دین‌پژوهی و همچنین به رشته یا رشته‌هایی که موضوع و قلمروی مطالعاتی آن معارف و مسائل دینی است، تعریف می‌کنند.
از الهیات اجتماعی یک تفسیر رایج وجود دارد که معادل الهیات اجتماع و اجتماعیات دین است که ترکیبی اضافی و برشی از دین و معرفت دینی است؛ اما بنده آن را به معنای خاصی به کار می‌برم که دین‌شناسی معطوف به اجتماع و شئون جامعه است. در این حالت ترکیب الهیات اجتماعی یک ترکیب وصفی است.
آیت‌الله رشاد، با ذکر تقسیم‌‌بندی جریان‌ها یا گفتمان‌های دینی و اجتماعی به: ۱٫ متجمّد، ۲٫ متجدّد، ۳٫ مجدّد، برای الهیات اجتماعی، به معنای عام، الهیات را به دو طیف راست و چپ تقسیم کرد و افزود: شاخه‌ی چپ و راست، ذیل گفتمان متجدّد می‌گنجد و به یک اندازه از متن واقع دین و اسلام فاصله دارد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با ذکر سخن استاد مطهری که شرق و غرب دو لبه قیچی و در مقابل اسلام هستند، خاطرنشان کرد: نظریه‌های این دو جریان، ذیل اعتزال نو و بر مباحث قدرت و ثروت شکل می‌گیرد که در ذیل رویکردهای لیبرال، دیکتاتوری، سوسیالیستی و … غرب شکل گرفته است. وی، این گفتمان را دارای مؤلفه‌هایی دانست و خاطرنشان کرد در جمع‌بندی اعتزال نو دشواری‌های بسیاری وجود دارد که به همین دلیل نمی‌توان در مورد آن شفاف سخن گفت؛ زیرا خالص نیستند و گرایش معیّنی ندارند، بلکه از جریان‌های جهانی گرفته شده و استقلال معرفتی ندارند؛ به همین جهت سیال است و هویت معرفتی و انسجام گفتمانی در این طیف شکل نگرفته و موجب بروز افراط و تفریط در این جریان شده است.
آیت‌الله رشاد، با اشاره به شخصیت‌های شاخص الهیات اجتماعی چپ، همچون: حبیب‌الله پیمان، شریعتی، بنی‌صدر، حبیب‌الله آشوری و شخصیت‌های شاخص راست، همچون: مهندس بازرگان، سروش، شبستری، ملکیان و بیشتر اعضای نهضت آزادی، درباره‌ی بایستگی پیرنگ‌شناسی و پیشینه‌کاوی اعتزال نو تصریح کرد: ردیابی و رگه‌شناسی تاریخی و تبارشناسی معرفتی هریک از شاخه‌های معتزله، تبیین آبشخورهای معرفتی، گونه‌شناسی و تعیین ادوار و طبقات هریک و نیز شناسایی شخصیت‌ها و آثار علمی شاخص و نقطه‌ی عطف و تأثیرگذار هرکدام، لازم است. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره تلویحی به نظریه‌ی قبض و بسط سروش افکار او را بیشتر متمایل به اشاعره دانست، حال آنکه سروش خود را نومعتزله می‌خواند. وی، الهیات اجتماعی راست و چپ را دارای شاخصه‌ی تحلیل‌گرایی و پوزیتیویسم خواند و با ذکر مثال‌هایی در این باره، ضمن جمع‌بندی مطالب خود، سخنانش را به پایان رساند.

ماجرای دیدار با رهبری پیش از نگارش دانشنامه فاطمی/ برای تبیین سبک زندگی فاطمی(س) تلاش کردیم

ماجرای دیدار با رهبری پیش از نگارش دانشنامه فاطمی/ برای تبیین سبک زندگی فاطمی(س) تلاش کردیم

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه‌ی خبرگزاری فارس، نشست نقد دانشنامه‌ی فاطمی با حضور آیت‌الله علی‌اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین محقق داماد استاد دانشگاه شهید بهشتی، حجت‌الاسلام مقیمی حاجی معاون علمی دانشنامه‌ی فاطمی، صادق آئینه‌وند رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، حجت‌الاسلام حسن طارمی استاد حوزه، آیت‌الله محمدهادی غروی پژوهشگر و استاد تاریخ در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این نشست آیت‌الله رشاد درباره‌ی دشواری‌های تألیف این اثر و بازه‌ی زمانی تولید آن گفت: به طور خلاصه بگویم در سالی که به نام امیرالمومنین(ع) نام‌گذاری شد، پیشنهاد شد که مجموعه مقالاتی درباره‌ی ایشان تولید کنیم، آیت‌الله جوادی آملی هم در خطبه‌های نماز جمعه گفتند: خوب است اثری حاوی ۱۰۰ مقاله از ۱۰۰ دانشمند عرضه کنیم، بنابراین دوستان شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز چنین پیشنهادی را به ما دادند که ما هم چون در فکرمان بود، استقبال کردیم.

وی با اشاره به اینکه ابتدا قرار بود این اثر اندیشه‌نامه‌ی امام علی(ع) باشد که در نیمه‌های کار به دانشنامه تبدیل شد، توضیح داد: اینجا از استاد خرمشاهی که مجموعه مقالات این دانشنامه را منتشر کردند تقدیر می‌کنم. تا زمانی که این اثر ۱۳ جلدی منتشر شود، ۲۲ ماه به طول انجامید، خلاصه من هنوز می‌گویم که از کرامات آن بزرگوار بود که ما در یک ساختمان استیجاری با نیروی کم و کمبود امکانات چنین اثری را تدوین کردیم که نسخه‌ای از آن را به خدمت آیت‌الله جوادی آملی ارسال کردیم و ایشان هم اظهار لطف و تعابیر مبالغه‌آمیزی گفتند که بنده خود را شایسته‌ی آن نمی‌دانم، مثلاً اینکه این اثر همچون الغدیر برای ماست.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز داشت: اجمالاً بگویم که ایشان به ما گفتند: نمونه‌ی چنین اثری را برای حضرت زهرا(س) نیز کار کنیم که ما هم گفتیم: زهی توفیق! منتها تأمین مالی از کجا؟ آن زمان هم دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی بود که به ما از دفتر رهبری زنگ زدند و ما به خدمت ایشان به همراه یک دوره دانشنامه‌ی امام علی(ع) رفتیم و سپس رهبری به ما برای کار در زمینه حضرت زهرا(س) تأکید کردند.

وی درباره‌ی هفت نکته‌ای که در زمینه‌ی مشکلات موجود در این حوزه وجود داشت، گفت: فقدان منابع علمی کافی درباره‌ی حضرت زهرا(س)، فراوانی اختلافات کلامی، فقر مطالعاتی در جهان اسلام در مبحث زن و خانواده، رسوخ عادات غلط بین متشرحین درباره‌ی زن، رواج و رونق نگرش‌های فمینیستی و تعدد جریان‌های ناکارآمد درباره‌ی امور زنان در کشور، ما را بر آن داشت که به این حوزه ورود کنیم.

آیت‌الله رشاد در پایان توضیح داد: تلاش شد اثر فاخر و ارزشمندی تولید شود، و ما در صدد بودیم، به نحوی غیرمستقیم سبک زندگی آن بزرگوار را تبیین کنیم، ابتدا عنوان فرهنگ فاطمی بر آن گذاشتیم، بعد به دانشنامه تغییر کرد. نیمی از این مجموعه به حیات آن بزرگوار به‌عنوان الگوی زندگی و نیمی نیز به مبحث زن و خانواده پرداخته است. در نهایت آماده هستیم تا از نظرات اساتید استفاده کنیم.

پیام تسلیت آیت الله رشاد به خانواده دکتر حاج ناصر قربان نیا

پیام تسلیت آیت الله رشاد به خانواده دکتر حاج ناصر قربان نیا

خانواده مکرم استاد دکتر حاج ناصر قربان نیا؛

سلام علیکم

خبر ارتحال شهادت آسای دانشمند متعهد، مهاجر الی الله، جناب حاج ناصر قربان نیا همکار دیرین گروه فقه و حقوق پژوهشگاه، مایه ی تألم و تأسف عمیق گردید.

تسلای بازماندگان این فاجعه ی غم بار، لطف ویژه ی احدیت درباره ی آنان است که در حال انجام مناسک و پس از درک قدر عرفه در حال احرام به دیدار معبود شتافتند.

اینجانب این ضایعه ی مؤلمه را از سوی خود و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به حضور خانواده ی مکرم آن راحل رستگارتسلیت عرض کرده، از بارگاه بلند باری برای او رفعت رتبت و برای وابستگان و دلبستگان آن مرحوم صبر و اجر مسئلت دارم.

علی اکبر رشاد

خطاب به امام جمعه‌ی موقت قزوین حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم عابدینی

خطاب به امام جمعه‌ی موقت قزوین حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم عابدینی

فاضل فرهمند حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین آقای عبدالکریم عابدینی – مازال عزیزاً

نماینده‌ی محترم ولی فقیه در استان و امام جمعه‌ی قزوین

سلام ‌الله علیکم

با احترام، شولای شرف‌نمون اعتماد مقام نیابت عامه را بر قامت برازنده‌ی آن برادر فاضل فرهیخته مبارک باد می‌گویم و از بارگاه باری برایتان توفیق کامیابی خدمتگزاری مسألت دارم.

امید می‌برم در سایه‌ی الطاف رحمانی و عنایات خاصّه‌ی حضرت بقیه ‌‌الله الاعظم – ارواحنا لتراب مقدمه الفداء – و با همدلی و همراهی مردم مؤمن و انقلابی آن دیار کهن و همکاری مسئولان محترم، در تعلیم تعالیم وحیانی و ترویج میراث ماندگار نبوی و مکتب ولوی و پیگیری منویات قدسی رهبر معظم انقلاب اسلامی( دام‌ظله‌الوارف) که ارتقای معنوی جامعه و تقویت و توسعه‌ی حوزه‌های علمیه در رأس آن است موفق و مؤید باشید.

علی‌اکبر رشاد

رییس شورای حوزه‌های علمیّه‌ی استان تهران

آیت‌الله نوری همدانی برای دفاع از ولایت سینه‌ی خود را سپر کرد

آیت‌الله نوری همدانی برای دفاع از ولایت سینه‌ی خود را سپر کرد

به گزارش خبرنگار مهر، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد در همایش طلاب و علمای جنوب شرق استان تهران که با حضور آیت‌الله العظمی نوری همدانی در مصلای پاکدشت برگزار شد با تسلیت شهادت حضرت زهرا(س) اظهار داشت: آیت‌الله العظمی نوری همدانی دارای پیشینه‌ی درخشانی در هدایت مردم هستند و از بصیرت جهادی برخوردارند.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه‌ی استان تهران با اشاره به فعالیت‌های علمی آیت‌الله العظمی نوری همدانی افزود: عمده فضلای حوزه در مقاطع تحصیلی خود نزد این مرجع بزرگوار حاضر می‌شوند و از معارف اسلامی بهره می‌گیرند.
وی ادامه داد: حضرت آیت‌الله العظمی نوری همدانی مرجعی هستند که طی نیم قرن در عرصه‌ی جهاد و مبارزه و اجتهاد پیشاهنگ بوده‌اند و این از ویژگی‌های بارز ایشان است.

آیت‌الله نوری برای دفاع از ولایت سینه خود را سپر کرد
رشاد با اشاره به آثار پرمحتوای آیت‌الله العظمی نوری همدانی اضافه کرد: از جمله اشتغالات ما این بوده که آثار ایشان را مورد مطالعه قرار دهیم و از آن استفاده‌ی کافی را ببریم؛ جمع حاضر نیز که شامل طلاب و علمای حوزه‌های علمیه این منطقه هستند، قطعاً از مباحث ایشان استفاده کرده‌اند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی اضافه کرد: آیت‌الله العظمی نوری همدانی در تمام دوران مبارزه در کنار امام راحل بوده و با پیروی از خط رهبری، لحظه‌ای نسبت به پشتیبانی از ولایت فقیه درنگ نکرده است.
وی بیان داشت: در ایام فتنه کسانی بودند که شاید نسبت به این حوادث سکوت کردند اما آیت‌الله العظمی نوری همدانی سینه را سپر کرده و از ولایت با تمام وجود دفاع کردند.
رشاد با اشاره به فعالیت بیش از ۱۲۰ حوزه در سطح استان تهران گفت: در این مراکز ۱۵ هزار طلبه خواهر و برادر و ۱۴۰۰ معلم مشغول به تحصیل و تدریس هستند.

مهم‌ترین مانع نظریه‌پردازی توهم فقر آزادی است

مهم‌ترین مانع نظریه‌پردازی توهم فقر آزادی است


به گزارش خبرنگار مهر، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی در همایش ملی «کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره» که پنج‌شنبه شانزدهم بهمن‌ماه در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، گفت: موضوع اساسی این همایش در وهله‌ی اول، معرفی این دستگاه و نهاد مبارک است و محور اصلی برگزارکنندگان این مجمع، بررسی چالش‌های فرا روی کرسی‌های نظریه‌پردازی است. زمانی که پیام مقام معظم رهبری در ۱۶ بهمن سال ۸۱ صادر شد، من در مکه بودم، اما در همان زمان حدود ۴۰ نکته را در ۱۲ گروه دسته‌بندی کردم که در اینجا قصد دارم به برخی از آنها بپردازم.

وی گفت: یکی از این موارد، موانع فرهنگی و روانی نظریه‌پردازی جوامع شرقی و شاید ایران باشد. موانع دیگری مانند دیگرشیفتگی که ناشی از دیگراِنگاری است، به ویژه ما ایرانیان که تصور می‌کنیم دیگران تافته‌ی جدابافته‌اند و دیگران هر چه دارند، ارزشمند است و آنچه خودمان داریم، بی‌ارزش. این دیگرشیفتگی و بزرگ شماردن دیگری است. خویش را اِنکار می‌کنیم و دیگری را بزرگ می‌یابیم. همین موجب می‌شود عنصر اعتماد به نفس در ما از بین برود و جرأت نکنیم چیزی فراتر از آنها بگوییم. اعتماد به نفس معجزه می‌کند. انسان باید به توانایی‌های درونی خود باور داشته باشد.
رشاد افزود: مانع دیگر، اسطوره‌کردن بزرگان به جای اُسوه‌شمردن آنهاست. عدم جرأت‌ در عبور از بزرگان از جمله موانع ذهنی، فرهنگی و اجتماعی ماست. وجود قله‌ها علی‌رغم اینکه سرمایه و میراث ما هستند، اما گاهی اوقات با عظمت‌دادن به آنها، مانعی برای پیشرفت می‌شوند؛ برای مثال در حکمت حدود ۴۰۰ سال در صدرالمتألهین بزرگ توقف کردیم و حاشیه‌نشین شدیم. من همه‌ی اینها را مقدس می‌شمارم و به جای خودشان ارزشمندند، اما امروز از آن زاویه مساله را نمی‌بینم. اینکه ما نمی‌توانیم به جز شارح بزرگان‌بودن، نظر دیگری داشته باشیم، به ما ضربه می‌زند. اینکه نمی‌توانیم در فلسفه از صدرالمتألهین عبور کنیم، یک ضعف است. میراث و معرفت بازمانده از سَلَف، سرمایه‌ی ماست و در آن هیچ حرفی نیست. اما تا چه اندازه باید در این سرمایه باقی ماند؟
وی افزود: پیرپرستی و بی‌توجهی به جوانان، آفت دیگر ماست. ما جوانان (اگر من را هم جوان حساب کنید) نسبت به پیرمردها تکلیف داریم، اما نباید در آنها بمانیم. سیاست‌زدگی دیگر آفت است. عالم علم، اسیر سیاست است. سعی می‌کنیم هر آنچه که سیاست‌مداران می‌گویند، آن را بیان کنیم. اهل نظر نباید یکسو و یکسویه، پیرو و مقلد اهل عمل باشند.
رشاد تصریح کرد: ما جرات گذشتن از مشهورات را نداریم؛ کسی جرأت نمی‌کند از مشهورات عبور کند؛ از اجماعاتی که به صورت کاذب در بین اذهان شکل گرفته است، نمی‌توانیم عبور کنیم. مغالطات بلای جان معرفت است. علم، علم است. علم دینی و غیردینی نداریم؛ اینها مغالطه است.
وی تأکید کرد: اما آخرین و مهم‌ترین مانع، مانع خودمان است. ما اسیر درون خودمان هستیم. اگر بتوانیم موانع درونی را بزداییم، موانع بیرونی خودبه‌خود از بین می‌رود. مهم‌ترین مانع، توهم فقر آزادی است. این توهم بیش از آنکه یک توهم روانی باشد، یک تهمت سیاسی است. در کشور یا جامعه‌ی ما چنین مانعی وجود ندارد. در کشوری که ارتدادگویی آشکار وجود دارد، این حرف درستی نیست. چه کسی گفته است آزادی نیست؟ در چه مقطعی از تاریخ سراغ داریم که کسانی سخنان ارتدادآمیز بگویند و فقها با آنها مقاله رد و بدل کنند؟
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی افزود: چه کسی را به جرم ابراز نظر محاکمه کرده‌اند، اگر در پس این اظهارنظر دسیسه‌ای نبوده باشد؟ نظام، دولت و حتی دستگاه‌های دینی تاکنون به چه کسی به خاطر مسائل عقیدتی، تعرض کرده است؟ ایران کشوری است که رهبر آن مطالبه می‌کند که چرا کرسی‌های آزاداندیشی وجود ندارد، همواره گله‌مند است و همواره توصیه می‌کند که این کرسی‌ها راه‌اندازی شود. بدترین اهانت‌ها به نظام و رهبری می‌شود، اما کسی تعرض نمی‌کند. تصور می‌کنیم که اگر کسانی می‌گویند آزادی نیست، اگر مرد میدان‌اند باید خطر کنند و هزینه‌ی آزادی را بپردازند. ما شرایط را فراهم می‌کنیم که هر حرفی که دارند، بزنند. البته حرفی که حق باشد و منطقی و علمی.
وی در پایان یادآور شد: من فکر می‌کنم موضوع عدم مواجهه با رقیب، موضوع این افراد است. به هر حال اینها بهانه است و این فقر نظری است و حرفی برای گفتن ندارند؛ فلذا می‌گویند آزادی نیست. فقر جرأت مواجهه با رقیب به اینها اجازه نمی‌دهد که سخنشان را بگویند. ما دست همه‌ی مدعیان و صاحبنظران که حرف علمی و روش‌مند، داشته باشند می‌فشاریم.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و رئیس شورای حوزه‌های علمیّه‌ استان تهران طی پیامی ضایعه درگذشت آیت الله آصفی را به رهبر معظم انقلاب تسلیت گفت

حضرت آیت‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای ـ دام‌ظله‌الوارف.

زعیم حکیم امت و رهبر فرهیخته‌ انقلاب اسلامی
سلام الله علیکم
خبر ارتحال نماینده‌ مکرم جناب‌عالی در نجف اشرف، حضرت آیت‌الله حاج شیخ محمد مهدی آصفی(قدّس سرّه)، مایه‌ تألّم و تأسف گردید؛ این روحانی فاضل و باصفا که منشأ خدمات ارزشمندی در حوزه‌ علمیه‌ قم و نجف اشرف بود، علاوه بر بهره‌مندی از مراتب عالی علمی از فضائل درخشانی برخوردار بود.
این‌جانب این ضایعه‌ مولمه را از سوی خود و اعضای شورای حوزه‌های علمیه‌ استان تهران و مدیران، مدرسان و طلاب مدارس علمیه‌ استان، به محضر مبارک حضرت بقیّه ‌الله(ارواحنا له الفداء) وحضرت مستطاب‌عالی و بیت مکرم آن راحل رستگار تسلیت عرض کرده، از بارگاه باری برای او رفعت رتبت در جوار الهی و برای آن زعیم معظم سلامت و طول عمر توأم با توفیقات روزافزون و برای وابستگان و دلبستگان آن مرحوم صبر و اجر مسئلت دارم.

علی‌اکبر رشــاد

رئیس شورای حوزه‌های علمیّه‌ استان تهران

اعتراض آیت‌الله رشاد به بازداشت شیخ علی سلمان دبیرکل جمعیت الوفاق الاسلامی بحرین

اعتراض آیت‌الله رشاد به بازداشت شیخ علی سلمان دبیرکل جمعیت الوفاق الاسلامی بحرین

آیت‌الله رشاد در آغاز درس خارج خود، در روز شنبه ۱۳-۱۰-۹۳، با اشاره به دستگیری شیخ علی سلمان، دبیرکل جمعیت الوفاق بحرین، گفت: خبر بازداشت شیخ علی سلمان دبیر کل محترم جمعیت الوفاق الاسلامی، مایه‌ی تأسف است؛ او طی بیست سال مبارزه با حاکمیت جور در بحرین، نشان داد که یک شخصیت روحانی مسالمت‌جوست و هرگز قصد آشوب و خشونت‌ورزی ندارد.

رئیس شورای حوزه‌های علمیه‌ی تهران افزود: چنین اقدامی با موازین اسلامی و بین‌المللی معارضت دارد و نقض آشکار حقوق شهروندی است؛ شایسته است دولت بحرین به‌جای برخورد خشونت‌آمیز با مخالفان و منتقدان خود، به مبارزه‌ی مسالمت‌جویانه‌ی علما، روشنفکران و مردم آن کشور احترام گذاشته، به خواسته‌های به حق آنان تن دردهد؛ چنین اقداماتی به بهبود شرایط در آن کشور و آرام‌شدن معارضان هیچ کمکی نخواهد کرد، بلکه موجب عکس‌العمل‌های تندتر و وخیم‌تر شدن اوضاع خواهدگشت؛ از این جهت امیدواریم در اسرع وقت نسبت به آزادی این شخصیت روحانی که مورد علاقه‌ی شدید مردم آن کشور است اقدام گردد .

رئیس پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی تأکیدکرد: این اقدام دولت بحرین احساسات شیعیان جهان را برخواهد انگیخت، و عواقب سنگینی برای این رژیم خواهد داشت.

پیشرفت حوزه اولین قدم برای رسیدن به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است

پیشرفت حوزه اولین قدم برای رسیدن به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است

آیت‌الله علی‌اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی طی سخنانی در نشست هم‌اندیشی نقش روحانیت در تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که در مدرسه‌ی علمیه امام خمینی(ره) قم برگزار شد، اولین قدم در جهت دستیابی به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را تحول، پیشرفت و الگوشدن حوزه دانست و اظهار کرد: نعمت بزرگی است که طلبه‌ها دور هم جمع شوند و راجع به یک مسئله‌ی تاریخ‌ساز تبادل نظر کنند. وحدت حوزه و دانشگاه نیز به همین مفهوم است و آنچه که در جریان این حرکت اتفاق می‌افتد نمود عینی وحدت حوزه و دانشگاه است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی افزود: همه‌ی تلاش‌ها و فعالیت‌های نظری و عملی که ما در مسیر رسیدن به الگوی پیشرفت داریم باید به سمت ارزش‌ها و شاخصه‌های معنوی نشانه رفته باشد.

عضو گروه منطق فهم دین پژوهشگاه اظهار کرد: حوزه و حوزوی پیشرفته می‌توانند پیشاهنگ پیشرفت و الگوی نهادها و طبقات دیگر باشند؛ یعنی اولین قدمی که حوزه در جهت دستیابی به پیشرفت باید بردارد، تحول، پیشرفت و الگوشدن خود حوزه است.

عضو دبیرخانه‌ی حوزوی مرکز اسلامی ایرانی پیشرفت از دکتر صادق واعظ‌زاده رئیس این مرکز خواست که مقوله‌ی طراحی الگوی پیشرفت به اصل مسئله‌ی الگو پیوند زده شود؛ چراکه بدون پیشرفت حوزه و تحقق حوزه‌ی پیشرفته، طراحی و اجرای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت میسر نیست.

وی با اشاره به ضرورت تجدید نظر در ترکیب شورای دبیرخانه‌ی مرکز اسلامی ایرانی پیشرفت، گفت: ما باید در تعیین ترکیب شورای دبیرخانه با مرکز مدیریت تفاهم کنیم. البته با مشارکت جدی‌ای که صورت گرفته ما در تمام اندیشکده‌ها افرادی فاضل از حوزه داریم و مسئولیت برخی اندیشکده‌ها به عهده‌ی اساتید حوزوی است. اما باید حضور حوزویان گسترده‌تر باشد.

آیت‌الله علی‌اکبر رشاد با ارائه پیشنهاد راه‌اندازی کرسی فقه پیشرفت، گفت: اگرچه ما اندیشکده‌ی فقه داریم اما به نظر می‌رسد بعضی مقولات مانند روح هستند که باید در سراسر کالبد جریان داشته باشند، ولذا ما در همه‌ی حوزه‌ها نیاز به مطالعه فقهی داریم.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به ضرورت برگزاری کرسی‌های نظریه‌‌پردازی از سوی اساتید حوزه، تأسیس رشته‌های تخصصی پیشرفت را نیز حائز اهمیت دانست. وی در این‌باره گفت: در حال حاضر در دانشگاه‌ها رشته‌ی پیشرفت ایجاد شده، ولی هنوز در حوزه این کار انجام نشده است. ما در فرصت مناسبی باید سعی کنیم با حذف برخی تشریفات، رشته‌ی تخصصی پیشرفت را در قم و حوزه‌های باظرفیت مانند اصفهان، خوزستان، شیراز و خراسان دایر کنیم.

لازم به ذکر است این هم‌اندیشی چهارشنبه ۱۰ دی‌ماه ۱۳۹۳ با حضور اساتید و نخبگان حوزه و دانشگاه در مدرسه‌ی عالی امام خمینی(ره) در شهر مقدس قم برگزار شد.

پیام حضرت آیت الله رشاد به مراسم تجلیل از عوامل سریال پرده نشین

پیام حضرت آیت الله رشاد به مراسم تجلیل از عوامل سریال پرده نشین

همچنین در ادامه این مراسم پیام حضرت آیت الله رشاد به شرح ذیل قرائت شد:

هنر، از جنس معرفت نیست، اما: هم منشأ معرفتی دارد و هم منشأ معرفت است؛ به تعبیر دیگر: هنر «ناشی» از معرفت و «حاکی» از حقیقت است؛ هنر در مرتبه‌ی ذهنیت (آفرینش هنری)، نوعی بازآفرینی است، و در مرتبه‌ی عینیت (اثر هنری) گونه‌ای بازنمایی است، بازآفرینی و بازنمایی متعالی حقایق؛ از این‌رو تا حقیقت برای بازآفریننده‌ی آن مکشوف نشده باشد، نمی‌تواند آن را برای غیر بازبنمایاند؟

«ذات نایافته از هستی بخش کی تواند که شود هستی‌بخش؟»

هنر متعالی، یا از آبشخور فطرت انسانی سیراب می‌گردد یا از سرچشمه‌ی شهود باطنی دریافت می‌شود. از آنجا که دریافت فطری و یافت شهودی، هر دو از سپهر الهی نازل و در ساحت انسانی حاضر می‌شوند، از سنخ همند و می‌توانند منشأ پیدایش نوع مشابه و بلکه مشترک از اثر هنری به شمار آیند؛ از این هنر، ما به «هنر متعالی» تعبیر می‌کنیم.

این تلقی که هنر، نوعی صنعت و مهارت است، درک درستی از ماهیت هنر نیست؛ یا دست‌کم تعریفی ناقص و نارس و تعبیری تک‌ساحتی از حقیقت هنر است و حداکثر می‌توان آن را تعریف صوری و کالبدی هنر، بلکه به تعبیر دقیق‌تر: تعریف هنر صوری و صناعی قلمداد کرد. البته هنرمند در فرایند خلاقیت و در طی انباشت تجربه‌ی هنری، به تدریج به مهارت‌هایی دست پیدا می‌کند، ولی پیش از آنکه مهارتی کسب کرده باشد او هنرمند است و به مدد قریحه‌ی فطری اثر هنری را خلق می‌کند، و مخاطب هنر نیز بی‌آنکه از مهارت‌های هنری سررشته‌ای داشته باشد، به صرافتِ طبعِ فطری، هنر را فهم می‌کند. پس اثر هنری، فارغ از فن و مهارت و مقدم بر تکنیک و صنعت، هم خلق می‌شود و هم فهم؛ شاهد مدعا اینکه: هنرمندی که اولین اثر خود را خلق می‌کند، هرگز نخست مهارت‌آموزی نکرده، سپس هنرورزی کرده باشد. هنرمند معمولاً نخست به‌طور عملی و بر اثر آفرینش یک اثر، قریحه‌ی هنری را در خود کشف می‌کند و بعد به تعلّم و تمرین می‌پردازد تا مهارتش را افزایش دهد. پس مهارت، شاخصه‌ی جوهری هنر نیست. یک هنرمند ابتدائاً از درون می‌جوشد و به مدد فطرت اثری را می‌آفریند، یا در شرایطی قدسی قرار می‌گیرد و از بیرون به او چیزی اشراق می‌شود و اثری را خلق می‌کند، سپس برای مهارت‌افزایی به فراگیری فن و صنعت روی‌آور می‌شود؛ بدین‌جهت ذات هنر «فراگرفتنی» نیست، «فراآوردنی»ست، درون‌جوش است، برون‌کوش نیست! هنر هرگز از فن و مهارت آغاز نمی‌شود، هنر به تکنیک و صنعت ختم می‌شود؛ با رهبریِ سرشت الهیِ هنرمند و دلبری شاهد قدسی آغاز، و به دلبُردن مُشاهِد آفاقی می‌انجامد!

در روزهای اخیر، مردم شاهد پخش مجموعه‌ی تلویزیونی «پرده‌نشین» از رسانه‌ی ملی بودند؛ این مجموعه که از قرار مسموع از قبول و اقبال بسیار گسترده‌ای نیز برخوردار شد، رفتار و مناسبات، زی و زیست طبقه‌ی خاصی از جامعه‌ی ما را به تصویر کشیده بود؛ قشری که به‌رغم تاثیرگذاری بی‌بدیلش در شئون اجتماعی و فرهنگی ما، و حضور چشمگیرش در عرصه‌های گوناگون، طی قرون، پرده‌نشین کَتمِ بی‌ریایی خویش بوده است، و مجموعه‌ی پرده‌نشین سعی کرد با پرتوافکندن بر پرده‌ی حیات و هویت این طبقه‌یِ شاهد و مشهود، اما ناشناخته، بخشی ازخصائل و خصائص آن را به معرض و مرئیَْ آورد؛ و حقاً در حد خود از عهده‌ی این رسالت خطیر برآمد.

واقع‌نگری و پرهیز از افراط و تفریط، تحفّظ بر خطورت و حساسیت شئون این طبقه، توجه به ظرایف و طرایف بی‌شمارِ موجود در فرهنگ و فضای حوزه‌های علمیه، کاربست ادبیات خاصِ صنفیِ روحانیت در محاورات، در عین برخورداری از توان برقراری ارتباط تفاهمی با مخاطبان، تعبیه‌ی نمادها و نمایندگانی از سلایق و تیپ‌های گوناگون حوزوی در جای‌جای صحنه‌های سریال و نشان‌دادن رفتار و روابط اصحاب حوزه با دیگر طبقات اجتماعی؛ بخشی از ویژگی‌های این مجموعه‌ی تلویزیونی موفق قلمداد می‌شود.

اینک بنده‌ی کمترین، به‌عنوان خادم حوزه‌های علمیه‌ی استان تهران، با اغتنام فرصت، به رسم ادب‌گذاری و ارج‌نهادن به سعی مشکور عوامل خلق این اثر ارزنده، از یکان‌یکان آنان خصوصاً از تهیه‌کننده‌ی محترم، نویسندگان و کارگردان ارجمند آن، صمیمانه تشکر می‌کنم، و از بارگاه بلند باری برای همه‌ی آنان سلامت و سرفرازی، سعادت و حُسن عاقبت مسئلت می‌نمایم.

الّلهمّ وفِّقهم وایّانا لما تُحب و ترضیْ، واهدنا الی الصّواب والسَّداد، فانّک خیر موفِّق وهاد

علی‌اکبر رَشاد

رئیس شورای حوزه‌های علمیه‌ی استان تهران