ساختار مباحث و مسائل فلسفه‌ی دین

درآمد: مباحث فلسفه‌ی‌ فلسفه‌ی دین:

۱٫ تعریف فلسفه‌ی دین / اطلاقات فلسفه‌ی دین،

۲٫ ماهیت گزاره‌های فلسفه‌ی دین،

۳٫ امکان فلسفه‌ی دین [مطلق / فراادیانی]، و فلسفه‌ی دین خاص [اسلامی]

۴٫ موضوع فلسفه‌ی دین،

۵٫ قلمرو فلسفه‌ی دین،

۶٫ مصادر و منابع فلسفه‌ی دین،

۷٫ روش فلسفه‌ی دین

۸٫ غایت و کارکردهای فلسفه‌ی دین،

۹٫ ساختار مباحث فلسفه‌ی دین،

۱۰٫ مطالعه‌ی تطبیقی فلسفه‌ی دین محض با فلسفه‌ی دین اسلامی،

۱۱٫ رویکردهای رائج در فلسفه‌ی دین، و طبقه‌بندی آن،

۱۲٫ نسبت فلسفه‌ی دین با فلسفه‌ی محض، فلسفه‌ی دینی، فلسفه‌ی معرفت دینی، منطق اکتشاف دین، کلام جدید، کلام سنتی، فلسفه‌ی کلام، فلسفه‌ی فقه، (بمعانیها) فلسفه‌ی اخلاق دینی، فلسفه‌ی علم دینی، و … ،

* میراث معرفتی بازمانده از سلف در فلسفه‌ی دین [اسلامی]،

* بایسته‌های فلسفه‌ی دین خاص [اسلامی]

 

مباحث فلسفه‌ی دین:

ما مباحث در خور بحث عمده در فلسفه‌ی دین به شرح زیر است:

۱. چیستی دین

در ذیل این فصل مباحثی مانند عنوان‌های زیر قابل درج است:

۱ـ۱٫ تعاریف دین،

۲ـ۱٫ گوهر و صدف یا حاق و حاشیه‌ی دین،

۳ـ۱٫ سرشت قضایای دینی،

۴ـ۱٫ قلمرو دین،

۵ ـ۱٫کارکردهای دین، (از جمله‌‌ی نسبت دین و دنیا)

۶ـ۱٫ هندسه‌ی معرفتی دین،

۲٫ هدف یا اهداف دین،

۳٫ منشأ دین،

۴٫ ضرورت بعثت،

۵٫ پلورالیزم دینی (= مسأله‌ی وحدت و تنوع ادیان)،

۶٫ کمال، جامعیت و جاودانگی دین،

۷٫ ایمان،

۸٫ تجربه‌ی دینی،

۹٫ عبادت و مناسک دینی،

۱۰٫ معرفت دین:

در این بخش، مسائل زیر می‌تواند بررسیده شود:

۱ـ۹٫ اشاره به تفاوت معرفت دین با معرفت دینی، معرفت‌شناسی دین، و معرفت‌شناسی دینی،

۲ـ۹٫ فهم‌پذیری دین (امکان اکتشاف دین)،

۳ـ۹٫ روشمندی اکتشاف دین،

۴ـ۹٫ مدارک و مدرِکات دین (منابع کشف / فهم گزاره‌ها و آموزه‌های دین)

۵ـ۹٫ فهم دین و هرمنوتیک متون،

۶ـ۹٫ تطور فهم دین، قرائت‌پذیرانگاری،

۷ـ۹٫ نسبت معرفت دینی با نفس‌الامر دین.

۸ـ۹٫ مختصات «منطق کشف مطلوب»

۱۰٫ زبان دین (= زبان متون مقدس، نه زبان علوم دینی که در زمره‌ی مباحث فلسفه‌ی معرفت دینی به‌شمار است)

۱۱٫ معناداری گزاره‌های دینی (قضایای مصرح دین، نه گزاره‌های معرفت دینی)

۱۲٫ توجیه‌پذیری و برهان‌پذیری مدعیات دین (قضایای مصرح دین، نه گزاره‌های معرفت دینی)

۱۳٫ نسبت و مناسبات دین با

۱ـ۱۳٫ علم‌ها و معرفت‌ها (علوم طبیعی، علوم انسانی، و …)

۲ـ۱۳٫ گفتمان‌ها و مشربها (فلسفه، عرفان، لیبرالیسم، دموکراسی‌‌خواهی، سکولاریسم، و …)

۳ـ۱۳٫ مقولات دیگر (تمدن، هنر، فناوری)

۱۴٫ امهات مدعیات دینی:

در این مبحث، عنوان‌های زیر باید مورد ژرف‌کاوی فلسفی قرار گیرند:

۱ـ۱۴٫ خدا (مفهوم و ادله‌ی اثبات و انکار)؛ این موضوع مهم‌ترین و گسترده‌ترین مسأله‌ی فلسفه‌ی دین قلمداد می‌شود و تفصیل شایان زیر مجموعه‌ای آن، فراتر از حوصله‌ی این فهرست است.

۲ـ۱۴٫ صفات،

۳ـ۱۴٫ شرور و بلایا (مسأله‌ی عدل، رحمت، حکمت خدا، و هدفداری خلقت و حیات)

۴ـ۱۴٫ خلقت و نحوه‌ی پیدایش عالم (و مسأله‌ی آغاز)

۵ـ۱۴٫ مجرد و مادی

۶ـ ۱۴٫ وحی و نبوت

۷ـ۱۴٫ اعجاز

۸ـ۱۴٫ انسان‌شناسی

۹ـ۱۴٫ مسأله‌ی تکلیف و نظام اخلاقی جهان (و مسأله‌ی فرجام تاریخ)

۱۰ـ۱۴٫ خلود نفس (تناسخ و برزخ)

۱۱ـ۱۴٫ معاد (سعادت و شقاوت ابدی)

در خورد گفت است که

یک) برخی از عنوان‌ها به طور استطردادی و از باب تتمیم مباحث اصلی فلسفه‌ی دین (با توجه به تعریف مختار) و برخی دیگر از سر هماوایی با سنت‌گزاران این حوزه‌ی معرفتی، در فهرست گنجانده شده است.

ما در تأملات خود، به سامانه‌ی دیگری در زمینه‌ی بافتار و ساختار فلسفه‌ی دین دست یافته‌ایم که خلاصه‌ی آن تحت عنوان «سرشت و صفات حوزه‌های معرفتی دین» در مبحث نظریه‌ی ابتناء درج شده است.

دو) هر چند مسائلی همچون نیاز انسان به دین، فطرت، انتظار آدمی از دین، علل اقبال و ادبار به دین، و …، به‌گونه‌ی تطفلی قابل طرح در فلسفه‌ی دین‌اند، اما قرابت این بحث‌ها با انسان‌شناسی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی دین، و تاریخ ادیان افزون‌تر است.

سه) بسیاری از مسائل مندرج در فهرست بالا، به اعتباری مسأله‌ی فلسفه‌ی دین‌اند، و به اعتباری دیگر از مسائل دانش‌های خویشاوند با آن، به شمار می‌روند، بدین‌رو لاجرم، در مطالعات فلسفه‌ی دین، به نوعی درآمیختگی صوری در مسائل علوم ذوی‌القربی باید تن در داد.

چهار) جایگاه طرح مسائل اختصاصی ادیان مانند: «تثلیت و تجسد خدا» و «رجعت»، دین‌شناسی تطبیقی (مقایسه‌ای) یا کلام خاص هر دین است.

دیدگاهتان را بنویسید